إِلَی رَبِّکَ یَوْمَئِذٍ الْمَسَاقُ

آن روز فقط به سوی پروردگارت سوق داده می شود.

 

1 - انسان پس از مرگ به سوی دادگاه عدل الهی، هدایت و سوق داده می شود.

إلی ربّک یومئذ المساق

 

2 - استقلال روح از بدن و بقای آن پس از مرگ

إلی ربّک یومئذ المساق

سوق داده شدن انسان پس از مرگ، بی تردید به جسم او نیست; بلکه به حقیقت دیگری به نام «روح» است. پس می توان دریافت که روح، حقیقتی مستقل از جسم است و همواره باقی خواهد بود.

 

3 - لحظه مرگ، لحظه بروز ناتوانی کامل انسان و حاکمیت تام خداوند بر سرنوشت او

إلی ربّک یومئذ المساق

از آن جایی که قیامت روز حساب و مجازات است، سوق دادن انسان به درگاه خداوند در آن روز، می تواند نشانگر این حقیقت باشد که سرنوشت انسان ها (بهشتی یا جهنمی شدن آنان)، در آن تعیین خواهد شد.

 

4 - «عن أبی جعفر(ع) محمّد بن علیّ الباقر(ع) أنّه سُئِل عن قول اللّه عزّوجلّ: «و قیل من راق» قال: ذاک قولُ ابن آدم إذا حضره الموتُ قال: هل مِن طبیب، هل من راق، قال: «و ظنّ أنّه الفراق» یعنی فراق الأهل و الأحِبّة، عند ذلک قال: «و التفّت الساق بالساق» قال: التفّت الدنیا بالآخرة قال: «إلی ربّک یومئذ المساق» إلی ربّ العالمین یومئذ المصیر;(1)

از امام باقر(ع) روایت شده که از آن حضرت درباره سخن خدای عزّوجلّ: «و قیل من راق» سؤال شد، فرمود: این سخن فرزند آدم است که وقتی مرگش فرا رسد، گوید: آیا طبیبی هست؟ آیا شفادهنده ای هست؟ مقصود از [جدایی در آیه «و ظنّ أنّه الفراق» ]جدایی از اهل، عیال و دوستان است. از این جا است که خداوند

1. أمالی صدوق، ص 253، ح 1; تفسیربرهان، ج 4، ص 408، ح 2.

می فرماید: «و التفّت الساق بالساق»; یعنی، دنیا به آخرت پیچیده است و نیز فرمود: «إلی ربّک یومئذ المساق»; یعنی، در این روز بازگشت همه به سوی پروردگار عالمیان است».

احتضار

سختیهای احتضار 4

انسان

انسان پس از مرگ 1، 2; حسابرسی اخروی انسان ها 1; ظهور عجز انسان 3

بازگشت به خدا 1، 4

خدا

حاکمیت خدا 3

دنیا

دنیا و آخرت 4

روایت 4

روح

بقای روح 2; حقیقت روح 2

سرنوشت

حاکم سرنوشت 3

محتضر

سخنان محتضر 4

مرگ

آثار مرگ 3