تفسیر آیات قرآن کریم – سوره الفجر– آیه 5– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

هَلْ فِی ذَلِکَ قَسَمٌ لِّذی حِجْرٍ

آیا در این [سوگندها] برای خردمند، قَسَمی [کافی ]هست؟

1 - عاقلان با سوگندهای خداوند به فجر، شب های ده گانه، شفع، وتر و گذشت شب، به صحت گفته او اطمینان یافته و آن را تصدیق می کنند.

هل فی ذلک قسم لذی حجر

2 - سوگند به سپیده دم، شب های ده گانه، هر جفت و تاق و گذشت شب، سوگندی شایسته و بجا در دیدگاه هر شخص عاقل

هل فی ذلک قسم لذی حجر

استفهام در «هل فی ذلک...»، تقریری است و مراد تثبیت این نکته است که قسم های یاد شده، فرد عاقل را اقناع می کند; به گونه ای که او نیز در تأکید کلام خود، چنین سوگندهایی به کار می برد.

3 - عظمت سپیده دم، شب های ده گانه، جفت، تاق و گذشت شب، قابل درک برای بهره مندان از اندکی عقل

هل فی ذلک قسم لذی حجر

تقلیل، از نکره بودن «حجر» استفاده شده است.

4 - قرآن در رهنمودهای خود، خردمندان را مخاطب قرار داده است.

لذی حجر

«حجر» به معنای «منع» است (قاموس). از آن جهت به عقل «حجر» گفته می شود که انسان را از خواسته های نفس باز می دارد. (مفردات راغب)

5 - عقل، از ابزار شناخت معارف الهی

هل فی ذلک قسم لذی حجر

دین شناسی

ابزار دین شناسی 5

سوگند

سوگند به حرکت شب 1، 2; سوگند به شب های دهگانه 1، 2; سوگند به شفع 1، 2; سوگند به فجر 1، 2; سوگند به وتر 1، 2

شب

عظمت حرکت شب 3; عظمت شب های دهگانه 3

شفع

عظمت شفع 3

عاقلان

اطمینان عاقلان 1; ایمان عاقلان 1; عاقلان و سوگندهای قرآن 1، 2; فهم عاقلان 3; نقش عاقلان 4

عقل

اهمیت عقل 5

فجر

عظمت فجر 3

قرآن

تعالیم قرآن 4; مخاطبان قرآن 4

وتر

عظمت وتر 3