وَإِنَّ لِلَّذینَ ظَلَمُوا عَذَابًا دُونَ ذَلِکَ وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ

و همانا برای کسانی که ظلم کرده اند عذابی غیر از این خواهد بود، ولی بیشتر آنان نمی دانند.

 

1 - ظالمان، گرفتار عذاب دنیوی و برزخ، علاوه بر عذاب های اخروی

 

یلـقوا یومهم ... و إنّ للذین ظلموا عذابًا دون ذلک

در صورتی که «یومهم...» در دو آیه پیش، نظر به روز قیامت داشته باشد، «ذلک» در این آیه اشاره به عذاب اخروی خواهد بود و «دون ذلک» (به غیر آن عذاب) نظر به عذاب دنیا یا برزخ خواهد داشت.

 

2 - شرکورزیدن به خدا و انکار دین و پیامبر(ص)، ظلم است.

 

و إنّ للذین ظلموا عذابًا

برداشت یاد شده از آن جا است که عنوان «ظلموا» در آیه شریفه، بر منکران پیامبر و مشرکان اطلاق شده است.

 

3 - ظلم، در پی دارنده عذاب و کیفر الهی

 

و إنّ للذین ظلموا عذابًا

وصف «ظلموا» مشعر به علیت است.

 

4 - بیشتر ظالمان، بی خبر از کیفرهای دنیوی و اخروی خویش

 

و لـکنّ أکثرهم لایعلمون

 

5 - برخی از کافران، مصرّ بر کفر خویش، به رغم آگاهی کامل از نتایج شوم آن

 

و لـکنّ أکثرهم لایعلمون

مفهوم «أکثرهم» این است که اقلیتی آگاه و معاند وجود دارند که به رغم آگاهی داشتن، گام در مسیر کفر می نهند.

 

6 - کافران، گرفتار کیفرهای دنیوی و بیشتر آنان، غافل از منشأ گرفتاری های خویش *

 

للذین ظلموا عذابًا ... و لـکنّ أکثرهم لایعلمون

در صورتی که «عذاباً دون ذلک» نظر به کیفر دنیوی داشته باشد، احتمال می رود که «أکثرهم لایعلمون» به این معنا باشد که کافران به رغم ابتلا به این کیفرهای الهی، معمولاً توجه ندارند که علت آن، کفر ایشان است.

 

7 - کیفرهای دنیوی و برزخی کافران، سبک تر از کیفر اخروی آنان *

 

و إنّ للذین ظلموا عذابًا دون ذلک

برداشت یاد شده بنابراین نکته است که «دون» به معنای پایین تر و خفیف تر باشد و «دون ذلک» اشاره به عذاب دنیوی یا برزخی داشته باشد.

 

8 - بلاهای دنیوی، هشداری به ظالمان; ولی بیشتر ایشان بی خبر از پیام هشداری آن *

 

و إنّ للذین ظلموا عذابًا دون ذلک و لـکنّ أکثرهم لایعلمون

در صورتی که «دون ذلک» به معنای عذاب های خفیف دنیوی در قبال عذاب سنگین آخرت باشد، ممکن است سبکی این عذاب ها برای مجال دادن به ظالمان برای انابه باشد; ولی افسوس که بیشتر ستمگران این درس ها را نمی آموزند.

 

9 - کافران ظالم، دارای عذابی فزون تر از کافران دیگر *

 

و إنّ للذین ظلموا عذابًا دون ذلک

برداشت بالا بنابراین نکته است که «ظالم» بر همه کافران اطلاق نشده باشد; بلکه کافران دو گروه باشد. گروهی که فقط کفر میورزند و گروهی که علاوه بر کفر اقدام های ظالمانه و توطئه گرانه علیه دین دارند. این گروه علاوه بر کیفر کفر، عذاب دیگری در قبال ظلمشان خواهند دید.

بلایای طبیعی

نقش بلایای طبیعی 8

خدا

هشدارهای خدا 8

دین

ظلم تکذیب دین 2

شرک

ظلم شرک 2

ظالمان

جهل اکثریت ظالمان 4; عذاب اخروی ظالمان 1; عذاب برزخی ظالمان 1; عذاب دنیوی ظالمان 1; غفلت اکثریت ظالمان8; کیفر اخروی ظالمان 4; کیفر دنیوی ظالمان 4; هشدار به ظالمان 8

ظلم

آثار ظلم 3

عذاب

مراتب عذاب 9; موجبات عذاب 3

کافران

سختی کیفر اخروی کافران 7; شدت عذاب کافران ظالم 9; عذاب کافران 9; غفلت اکثریت کافران 6; کیفر اخروی کافران 7; کیفر دنیوی کافران 6، 7; لجاجت کافران 5

کفر

اصرار بر کفر 5; فرجام شوم کفر 5

کیفر

مراتب کیفر 7

محمد(ص)

ظلم تکذیب محمد(ص) 2