وَالَّذینَ آمَنُوا وَاتَّبَعَتْهُمْ ذُرِّیَّتُهُم بإِیمَانٍ أَلْحَقْنَا بهِمْ ذُرِّیَّتَهُمْ وَمَا أَلَتْنَاهُم مِّنْ عَمَلِهِم مِّن شَیْءٍ کُلُّ امْرِئٍ بمَا کَسَبَ رَهِینٌ

و کسانی که ایمان آورده اند و ذرّیّه آنان در ایمان از ایشان پیروی کرده اند، ذرّیّه شان را به آنان ملحق می کنیم و از عملشان هیچ چیزی نمی کاهیم، هر کسی در گرو دستاورد خویش است.

 

1 - نوید الهی به ملحق گشتن نسل مؤمن تقواپیشگان، به ایشان در بهشت

 

و الذین ءامنوا و اتّبعتهم ذرّیّتهم بإیمـن ألحقنا بهم ذرّیّتهم

 

2 - ایمان، محور پیوند نسل ها به یک دیگر، در جهان آخرت

 

و الذین ءامنوا و اتّبعتهم ذرّیّتهم بإیمـن ألحقنا بهم ذرّیّتهم

 

3 - انسان مؤمن، در اندیشه سعادت نسل خویش در پرتو ایمان *

 

ألحقنا بهم ذرّیّتهم

نوید در جایی صورت می گیرد که آدمی در انتظار و اشتیاق امر مورد نوید باشد. این که خداوند ملحق شدن نسل مؤمنان را به آنان نوید داده، نشانگر آن است که اشخاص مؤمن در آرزوی سعادت نسل خویش اند و این آرزویی به جا است.

 

4 - پیوندهای عاطفی، باقی میان مؤمنان و نسل ایشان در بهشت

 

ألحقنا بهم ذرّیّتهم

نوید به ملحق شدن ذریه مؤمنان به آنان در بهشت، می رساند که مؤمنان در بهشت نیز به نسل خود دلبسته اند و از قرار گرفتن آنان در کنار خویش احساس لذت می کنند.

 

5 - پیوند نسبی ـ علاوه بر عمل نیک خود انسان ـ دارای تأثیر در تعالی جایگاه اخروی وی

 

ألحقنا بهم ذرّیّتهم

نسل مؤمنان، به جایگاه عالی نیاکان خویش ملحق می شوند و ارتقای درجه می یابند; در حالی که اگر مقام نیکانشان در درجه آنان تأثیر نمی گذاشت، آنها با ایمان و عمل خویش جز به مرتبه ای پایین تر، دست نمی یافتند.

 

6 - اصل ایمان، شرط بهرهوری فرزندان، از مزیت پیوستن نسل ها به پدارن بهشتی خود

 

و اتّبعتهم ذرّیّتهم بإیمـن ألحقنا بهم ذرّیّتهم

 

7 - الحاق اعضای مؤمن خانواده بهشتیان به ایشان، تبلور لطف و فضل الهی در حق آنان

 

و الذین ءامنوا و اتّبعتهم ذرّیّتهم بإیمـن ألحقنا بهم ذرّیّتهم

 

8 - تبعیت در ایمان، محوری بایسته پیروی از پدران

 

و اتّبعتهم ذرّیّتهم بإیمـن

در قرآن، معمولاً پیروی از پدران منفی شمرده شده است; ولی در این آیه یکی از محورهایی که پیروی از پدران ارزش به شمار آمده، محور ایمان است.

 

9 - پیوستن مؤمنان، به درجه عالی پدران بهشتی خود، تفضل الهی و نه مایه کم شدن از مقام پدر آنان و کاسته شدن از عمل آنان

 

ألحقنا بهم ذرّیّتهم و ما ألتنـهم من عملهم من شیء

جمله «ما ألتناهم...» معادل «ما نقصناهم» است و ضمیرهای «هم» به «الذین آمنوا» بازمی گردد. مقصود این است که خداوند، در ملحق کردن ذریه بهشتیان به آنان، از منزلت و درجه پدران چیزی نمی کاهد; بلکه بر درجه ذریه می افزاید.

 

10 - هر انسانی، تنها در گرو اعمال خویش و ملازم با آن

 

کلّ امری بما کسب رهین

 

11 - عمل انسان، تنها محور سعادت و شقاوت وی

 

کلّ امری بما کسب رهین

 

12 - «عن أبی عبداللّه(ع) فی قول اللّه عزّوجلّ: «و الذین آمنوا و اتّبعتهم ذرّیّتهم بإیمان ألحقنابهم ذرّیّتهم» قال: قصرت الأبناء عن عمل الأباء فألحقوا الأبناء بالأباء لتقر بذلک أعینهم;(1)

 

از امام صادق(ع) درباره سخن خدای عزّوجلّ «والذین آمنوا و اتّبعتهم ذرّیّتهم بإیمان ألحقنابهم ذرّیّتهم» روایت شده که فرمود: فرزندان از نظر عمل از پدرانشان کمترند; ولی برای چشم روشنی پدران مؤمن، فرزندانشان را به پدرانشان ملحق می کنند».

 

13 - «عن أبی عبداللّه(ع) قال: إنّ اللّه تبارک و تعالی کفّل إبراهیم(ع) و ساره أطفال المؤمنین یغذونهم بشجرة من الجنّة ... فإذا کان یوم القیامة ألبسوا و طیّبوا و اهدوا إلی آبائهم و هو قول اللّه عزّوجلّ «و الذین آمنوا و اتّبعتهم ذریّتهم بإیمان ألحقنا بهم ذرّیّتهم;(2)

 

از امام صادق(ع) روایت شده که خداوند ـ تبارک و تعالی ـ اطفال مؤمنان را تحت تکفل ابراهیم(ع) و ساره قرار داده که آنان را به وسیله درختی از بهشت غذا می دهند... هرگاه قیامت فرارسد به آنان لباس پوشانده و آنها را معطر می کنند و به عنوان هدیه برای پدرانشان می برند... و این گفتار خدای عزّوجلّ است «والذین آمنوا و اتّبعتهم ذرّیّتهم بإیمان ألحقنابهم ذرّیّتهم».

اطاعت

موارد اطاعت از پدر 8

ایمان

آثار ایمان 2، 3، 6; اهمیت ایمان 8

بهشت

روابط عاطفی در بهشت 4; موجبات بهشت 6; ویژگیهای بهشت4

تکامل

عوامل تکامل اخروی 5

خدا

بشارتهای خدا 1; نشانه های فضل خدا 7; نشانه های لطف خدا 7

روایت 12، 13

سعادت

عوامل سعادت 11

شقاوت

عوامل شقاوت 11

عمل

آثار عمل 11; آثار فردی عمل 10

عمل صالح

آثار عمل صالح 5

فرزند

سعادت فرزند 3

فضل خدا

مشمولان فضل خدا 7، 9

لطف خدا

مشمولان لطف خدا 7

مؤمنان

خانواده مؤمنان در بهشت 7; روابط عاطفی مؤمنان 4; سعادت طلبی مؤمنان 3; فرزندان مؤمنان در بهشت 12، 13; فضایل مؤمنان 7; مقامات اخروی مؤمنان 9; مقامات اخروی نیاکان مؤمنان 9; ورود مؤمنان در بهشت 9

متقین

بشارت به متقین 1; فرزندان متقین در بهشت 1

نسب

نقش نسب 5

نسل

ملاک روابط اخروی نسل ها 2، 6

پی نوشت ها :

1. کافی، ج 3، ص 249، ح 5; نورالثقلین، ج 5، ص 139، ح 22 و 28.

2. من لایحضره الفقیه، ج 3، ص 316، ب 150، ح 3; نورالثقلین، ج 5، ص 140، ح 24.