وَالَّذینَ اسْتَجَابُوا لِرَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَمْرُهُمْ شُورَی بَیْنَهُمْ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ یُنفِقُونَ

 

و [برای] کسانی که دعوت پروردگارشان را اجابت کرده و نماز را بر پا داشته اند و امور آنان در میان شان با مشورت انجام می شود و از آنچه به آنان عطا کرده ایم انفاق می کنند.

 

1 - مؤمنان با علاقه و شیفتگی، دعوت پروردگار خویش را پاسخ می دهند و فرمان او را اطاعت می کنند.

 

للذین ءامنوا ... و الذین استجابوا لربّهم

به کار رفتن «استجابوا» ـ که دلالت بر طلب می کند ـ نشانگر آن است که مؤمنان به دنبال اجرای تکالیف الهی اند; نه آن که با سختی آن را انجام دهند. و از این مطلب شیفتگی و علاقه آنان نسبت به تکالیف استفاده می شود.

 

2 - توجه به ربوبیت خداوند، موجب شیفتگی انسان نسبت به انجام دستورات او است.

 

و الذین استجابوا لربّهم

با توجه به توضیح برداشت قبل و به کار رفتن کلمه «ربّ»، می توان استفاده کرد که در اثر توجه به ربوبیت الهی، فرمان های خداوند برای انسان، سهل و آسان گشته و انسان مشتاقانه به اجرای آن خواهد پرداخت.

 

3 - برخورداران از نعمت های جاودان آخرت، شیفتگان اطاعت پروردگار و برپا دارندگان نماز

 

و ما عند اللّه ... للذین ءامنوا ... و أقاموا الصلوة

 

4 - احیای فرهنگ نماز و انجام آن با تمامی شرایط و ارکان، از ویژگی های بارز اهل ایمان

 

و ما عند اللّه ... للذین ءامنوا ... و أقاموا الصلوة

با توجه به واژه «إقامه» که صرفاً به معنای انجام نماز نیست; بلکه به معنای برپاداشتن نماز است، احیای فرهنگ نماز به دست می آید.

 

5 - اقامه نماز و گسترش فرهنگ نمازخوانی، از مهم ترین تکالیف الهی برای اهل ایمان

 

و الذین استجابوا لربّهم و أقاموا الصلوة

با توجه به این که «استجابوا لربّهم» اجرای تمامی تکالیف الهی را در بر دارد، ذکر اقامه نماز پس از آن، دلیلی بر اهمیت ویژه برپایی نماز است.

 

6 - نماز، دارای ویژگی و اهمیت در میان سایر عبادات

 

و أقاموا الصلوة

 

7 - مشورت در مسائل زندگی و اهتمام به آن، از ویژگی های اهل ایمان

 

للذین ءامنوا ... و أمرهم شوری بینهم

 

8 - نظام اجتماعی مسلمانان، متّکی بر اصل شور و مشورت

 

و أمرهم شوری بینهم

اضافه «أمر» به «هم»، نشانگر آن است که امور اجتماعی و مربوط به همگان، مورد مشورت مسلمانان است.

 

9 - استبداد به رأی و خودکامگی، امری ناپسند و ناشایست برای جامعه دینی

 

و أمرهم شوری بینهم

 

10 - غیرمؤمنان، نباید در امر مشورت، مورد اتکا و اعتماد مسلمانان قرار گیرند.

 

و أمرهم شوری بینهم

ذکر «بینهم» نشانگر آن است که مشورت، باید بین مؤمنان صورت گیرد و تصمیم گیری نهایی، متکی به آرای اهل ایمان باشد.

 

11 - مؤمنان، اهل انفاق و بهره ور ساختن دیگران از امکانات خدا دادی خویش

 

للذین ءامنوا ... و ممّا رزقنـهم ینفقون

 

12 - اهل ایمان، به مالکیت حقیقی خداوند بر امکانات دنیایی بشر توجه دارند.

 

و ممّا رزقنـهم ینفقون

 

13 - دعوت خداوند از اهل ایمان، به انفاقِ بخشی از دارایی های خود و نه همه آن

 

و الذین استجابوا لربّهم ... و ممّا رزقنـهم ینفقون

برداشت یاد شده مبتنی بر این است که «مِنْ» در «ممّا» برای تبعیض باشد.

 

14 - دارایی ها و امکانات انسان ها، از آنِ خدا و داده او است.

 

و ممّا رزقنـهم ینفقون

 

15 - فراگیری دستورات الهی، نسبت به مسائل فردی و اجتماعی، عبادی، سیاسی و اقتصادی

 

و أقاموا الصلوة و أمرهم شوری بینهم و ممّا رزقنـهم ینفقون

 

16 - اقدامات خردمندانه و حرکت های خیرخواهانه اجتماعی اهل ایمان، مکمل عبادت های فردی آنان است.

 

و أقاموا الصلوة و أمرهم شوری بینهم و ممّا رزقنـهم ینفقون

استبداد:

ناپسندی استبداد 9

امکانات مادی:

مالک امکانات مادی 14; منشأ امکانات مادی 14

انفاق:

دعوت به انفاق 13; محدوده انفاق 13

تسلیم:

زمینه تسلیم به خدا 2

تکلیف:

مهمترین تکلیف 5

جامعه اسلامی:

ویژگیهای جامعه اسلامی 8

خدا:

دعوتهای خدا 13; مالکیت خدا 14

دین:

ابعاد اجتماعی دین 15; ابعاد اقتصادی دین 15; ابعاد سیاسی دین 15; ابعاد عبادی دین 15; ابعاد فردی دین 15; جامعیت دین 15

ذکر:

آثار ذکر ربوبیت خدا 2; ذکر مالکیت خدا 12

عبادت:

مهمترین عبادت 6

مؤمنان:

آثار خیرخواهی مؤمنان 16; انفاق مؤمنان 11; انقیاد مؤمنان 1; ایمان مؤمنان 12; تکلیف مؤمنان 5; دعوت از مؤمنان 13; عبادت مؤمنان 16; فضایل مؤمنان 1، 11; فعالیت اجتماعی مؤمنان 16; ویژگیهای مؤمنان 4، 7

مسلمانان:

مشاوره با غیرمسلمان 10

مشاوره:

اهمیت مشاوره 7، 8; شرایط مشاوره 10

نعمت:

انقیاد مشمولان نعمت 3; فضایل مشمولان نعمت 3; نماز مشمولان نعمت 3

نماز:

اهمیت برپایی نماز 5; اهمیت نماز 6; برپایی نماز 4