صِرَاطِ اللَّهِ الَّذی لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الْأَرْضِ أَلَا إِلَی اللَّهِ تَصِیرُ الأمُورُ

 

راهِ همان خدایی که آنچه در آسمان ها و آنچه در زمین است ملک او است، آگاه باشید که همه امور به سوی خدا بازمی گردد.

 

1 - پیامبراکرم(ص)، هادی و رهنمای انسان ها به راه خداوند است.

 

و إنّک لتهدی إلی صرط مستقیم . صرط اللّه

«صراط اللّه» بدل از «صراط مستقیم» در آیه قبل است; یعنی، «و إنّک لتهدی إلی صراط اللّه».

 

2 - «صراط مستقیم» همان راه خداوند است.

 

صرط مستقیم . صرط اللّه

 

3 - تمامی موجودات زمین و آسمان، مملوک خداوند هستی اند.

 

له ما فی السمـوت و ما فی الأرض

 

4 - مالکیت حقیقی از آن خداوند است و مالکیت انسان در طول مالکیت او است.

 

له ما فی السمـوت و ما فی الأرض

 

5 - جهان آفرینش، دارای آسمان های متعدد

 

السمـوت

 

6 - تنها خداوند (مالک تمام هستی)، می تواند راه راست و به دور از انحراف و گمراهی را ترسیم کند.

 

صرط اللّه الذی له ما فی السمـوت و ما فی الأرض

 

7 - مکاتب غیر الهی، عاجز و ناتوان در تعیین راه صحیح و درست برای جوامع انسانی

 

صرط مستقیم . صرط اللّه الذی

از این که «صراط مستقیم» به صراط خداوند، تعبیر شده است، می توان استفاده کرد که اندیشه شرک و دیگر مکاتب غیر الهی، نمی تواند راه صحیح را به انسان ارائه دهد.

 

8 - بازگشت تمامی موجودات به سوی خداوند است.

 

ألا إلی اللّه تصیر الأُمور

 

9 - همه امور در جهان هستی، به سوی الهی شدن در حرکت است.

 

ألا إلی اللّه تصیر الأُمور

با توجه به ماده «صیرورت» برداشت یاد شده به دست می آید.

 

10 - حرکت جهان هستی، هدفدار و تکاملی است.

 

إلی اللّه تصیر الأُمور

 

11 - توجه به فرجام امور و بازگشت تمامی موجودات به سوی خداوند، موجب طرد مکاتب انحرافی و روی آوری به دین الهی است.

 

صرط اللّه ... ألا إلی اللّه تصیر الأُمور

 

12 - «اللّه»، هدف نهایی «صراط مستقیم»

 

إلی صرط مستقیم ... ألا إلی اللّه تصیر الأُمور

آسمان:

تعدد آسمان ها 5; مالک موجودات آسمان 3

آفرینش:

تکامل آفرینش 10; فرجام آفرینش 9; مالک آفرینش 6; هدفداری آفرینش 10

ادیان غیرآسمانی:

انحراف ادیان غیرآسمانی 7; عجز ادیان غیرآسمانی 7; عوامل طرد ادیان غیرآسمانی 11

انسان:

ویژگیهای مالکیت انسان 4

بازگشت به خدا: 8، 9، 12

جهان بینی:

جهان بینی توحیدی 3، 8، 9

خدا:

اختصاصات خدا 3، 6; مالکیت خدا 3، 6; ویژگیهای مالکیت خدا 4; هدایتگری خدا 6

دینداری:

زمینه دینداری 11

ذکر:

آثار ذکر بازگشت به خدا 11; آثار ذکر فرجام موجودات 11

زمین:

مالک موجودات زمین 3

سبیل الله: 2

هدایت به سبیل الله 1

صراط مستقیم:

حقیقت صراط مستقیم 2; فرجام صراط مستقیم 12; هدایت به صراط مستقیم 1، 6، 7

مالکیت:

منشأ مالکیت 4

محمد(ص):

نقش محمد(ص) 1; هدایتگری محمد(ص) 1

موجودات:

فرجام موجودات 8; مملوکیت موجودات 3

هدایت:

منشأ هدایت 6