وَنَفْسٍ وَمَا سَوَّاهَا

و قسم به نفس آدمی و آن که آن را به طور متعادل بپرداخت،

 

1 - سوگند خداوند به جان انسان ها

 

و نفس

«نفس»، به معنای روح و نیز جسد آمده است (صحاح اللغة). آیات بعد ـ که ویژگی های روح انسان را مطرح می کند ـ قرینه بر اراده معنای اول است. کلمه «نفس» گرچه نکره است; ولی بر ابهام دلالت ندارد. بلکه مراد جنس نفس است; زیرا آنچه بعد از آن، درباره نفس ذکر شده مربوط به تمام نفس ها است. نکره در این موارد، مفید تفخیم است.

 

2 - روح، موجودی با عظمت و شایسته سوگند خداوند

 

و نفس

 

3 - سوگند خداوند، به آفرینش متعادل و به دور از افراط و تفریط نفس انسان

 

و ما سوّیها

حرف «ما» در «ماسوّاها» مصدری بوده و مفاد آیه شریفه، سوگند به تسویه نفس است. برخی آن را موصول و تعبیر «و ما سوّاها» را سوگند به خداوند دانسته اند. سیاق آیات ـ که نمودار سوگند به مخلوقات است ـ با احتمال اول مناسب تر است.

 

4 - تعادل توانمندی های روح انسان و دور بودن آنها از هر گونه افراط و تفریط، وصفی شگفت و نشانه عظمت خداوند است.

 

و ما سوّیها

 

5 - خداوند، جان انسان ها را متعادل و به دور از افراط و تفریط آفریده است.

 

سوّیها

«سوّاه»; یعنی، آن را «سویّ» قرار داد (قاموس). «سویّ» درباره چیزی گفته می شود که از افراط و تفریط، در مقدار و کیفیت مصون باشد. (مفردات)

 

6 - سوگند خداوند، به تعدیل کننده و سامان دهنده قوای روحی انسان

 

و ما سوّیها

چنانچه مراد از «ما» در «ما سوّاها» خداوند باشد، جایگزین ساختن آن به جای «من»، به جهت ابهام عظمت آمیزی است که در «ما» وجود دارد.

 

7 - سوگند خداوند به خود

 

و ما سوّیها

خدا

خالقیت خدا 5; نشانه های عظمت خدا 4

روح

اعتدال روح 5; شگفتی اعتدال روح 4; عظمت روح 2; ویژگیهای روح 5

سوگند

سوگند به اعتدال روح 3; سوگند به تعدیل کننده روح 6; سوگند به جان انسان ها 1; سوگند به خدا 7; سوگند به روح 2

قرآن

سوگندهای قرآن 1، 2، 3، 6، 7