وَمَن یَعْشُ عَن ذکْرِ الرَّحْمَنِ نُقَیِّضْ لَهُ شَیْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِینٌ

 

و هر کس از یاد خدای رحمان اعراض کند، برای او شیطانی قرار می دهیم که همدم او خواهد بود.

 

1 - روی گردانان از یاد خدا، همواره تحت سلطه نیرویی شیطانی و اغواگراند.

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن نقیّض له شیطـنًا

 

2 - همدمی با شیطان، کیفر الهی برای اعراض کنندگان از یاد او

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن نقیّض له شیطـنًا

 

3 - یاد خداوند، ایمنی بخش انسان از سلطه شیطان و همدمی با او

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن نقیّض له شیطـنًا فهو له قرین

 

4 - دلبستگی به تجملات زندگی دنیایی، عامل روی گردانی از یاد خدا است.

 

و إن کلّ ذلک لمّا متـع الحیوة الدنیا ... و من یعش عن ذکرالرحمـن

 

5 - تمامی موجودات هستی، حتی شیاطین، مسخر خدا و محکوم اراده اویند.

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن نقیّض له شیطـنًا

از این که خداوند، تسلط شیطان را بر غافلان از یاد خودش، به خود نسبت داده (نقیّض)، مطلب بالا استفاده می شود.

 

6 - ایمان آورندگان به قرآن و پیام وحی، ایمن از سلطه شیاطین

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن نقیّض له شیطـنًا

برداشت یاد شده بنابر این نکته است که مراد از «ذکر»، قرآن باشد. شاهد آن، آیات پیشین است که در مورد قرآن بود.

 

7 - قرآن، مظهر و نمود کامل رحمت الهی برای انسان ها است.

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن

تعبیر «ذکر رحمان» برای قرآن اشاره به آن دارد که آن، از سرچشمه نامتناهی رحمت الهی، نازل شده و در اختیار بشر قرار گرفته است.

 

8 - گمراهی انسان و تسلط شیطان بر وی، نتیجه عملکرد تباه کننده خود او است.

 

و من یعش ... نقیّض له

 

9 - روی گردانان از یاد خدا و پیام وحی، هر یک گرفتار شیطان خاص خویش

 

و من یعش عن ذکر الرحمـن نقیّض له شیطـنًا فهو له قرین

تکرار «له» ممکن است اشاره به این جهت داشته باشد که هر فردی، برای خود شیطانی خاص دارد.

 

10 - «عن أمیرالمؤمنین(ع): من تصدّی بالإثم أعشی عن ذکر اللّه تعالی و من ترک الأخذ عمّن أمر اللّه بطاعته قیّض له شیطاناً فهو له قرین;(1)

 

از امیرالمؤمنین(ع) روایت شده: هر کس مرتکب گناه شود از یاد خدا روی گردان شده و کوردل می گردد و کسی که ترک کند گرفتن [معارف دین] را از کسی که خداوند اطاعت او را فرمان داده است، خداوند شیطانی را برای او قرار می هد که همدم او خواهد بود».

خدا

حاکمیت اراده خدا 5

دنیاطلبی

آثار دنیاطلبی 4

ذکر

آثار ذکر خدا 3

روایت 10

شیطان

آثار دوستی با شیطان 2; تسخیر شیاطین 5; زمینه سلطه شیطان 1; زمینه همنشینی با شیطان 10; عوامل سلطه شیطان 8; موانع دوستی شیطان 3; موانع سلطه شیطان 3، 6; همنشینان شیطان 9

عصیان

آثار عصیان 10

عمل

آثار عمل 8

غفلت

عوامل غفلت از خدا 4، 10

قرآن

فضایل قرآن 7; فضایل مؤمنان به قرآن 6; نشانه های رحمت قرآن 7

گمراهی

عوامل گمراهی 8

گناه

آثار گناه 10

معرضان ازخدا

اغواپذیری معرضان ازخدا 1، 9; کیفرمعرضان ازخدا 2

موجودات

تسخیر موجودات 5

پی نوشت ها:

1. بحارالأنوار، ج 60، ص 192; خصال صدوق، ج 2، ص 633 و 634 حدیث اربعمأة.