بَلْ مَتَّعْتُ هَؤُلَاء وَآبَاءهُمْ حَتَّی جَاءهُمُ الْحَقُّ وَرَسُولٌ مُّبینٌ

 

[ولی مشرکانشان باز نگشتند و من نه تنها آنها را هلاک نکردم] بلکه اینان (کفّار مکّه) و پدرانشان را بهره مند ساختم تا این که حق (قرآن) و رسولی نمایان برایشان آمد.

 

1 - بهره مندی مشرکان مکه از موهبت های الهی، به رغم بی اعتنایی آنان به آیین توحیدی ابراهیم(ع)

 

و إذ قال إبرهیم ... لعلّهم یرجعون . بل متّعت هـؤلاء و ءاباءهم

از آن جا که در آیات پیشین سخن از ابراهیم(ع) و نسل آن حضرت بود و با توجه به این که مشرکان مکه از نسل او به شمار می آمدند، می توان گفت که «هـؤلاء» اشاره به مشرکان مکه دارد.

 

2 - پیامبراکرم(ص)، استمراردهنده خط توحید ابراهیمی در جامعه بشری

 

و إذ قال إبرهیم ... بل متّعت هـؤلاء و ءاباءهم حتّی جاءهم الحقّ و رسول مبین

 

3 - بعثت پیامبراسلام(ص)، تحقق اراده الهی به استمرار آیین توحیدی در نسل ابراهیم(ع)

 

و جعلها کلمة باقیة فی عقبه ... حتّی جاءهم الحقّ و رسول مبین

 

4 - شرک، دارای پیشینه تاریخی در میان مردم مکه

 

بل متّعت هـؤلاء و ءاباءهم

 

5 - مهلت الهی به کافران و مشرکان، برای اتمام حجت بر آنان

 

بل متّعت هـؤلاء و ءاباءهم حتّی جاءهم الحقّ

 

6 - مردم مکّه پیش از بعثت پیامبراکرم(ص) و نزول قرآن، برهه ای طولانی در شرک و بت پرستی بسر می بردند.

 

بل متّعت هـؤلاء و ءاباءهم حتّی جاءهم الحقّ و رسول مبین

 

7 - قرآن، سخنی سراسر حق و حقیقت

 

حتّی جاءهم الحقّ

برداشت یاد شده، بر این اساس است که مراد از «حقّ» قرآن باشد.

 

8 - رسالت پیامبراکرم(ص)، روشن و بدون ابهام

 

جاءهم ... رسول مبین

 

9 - روشنی بیان و صراحت کامل پیامبر(ص)، در تبلیغ آیین توحیدی

 

و رسول مبین

در صورتی که «مبین» به معنای روشنگر باشد، وضوح و صراحت بیان پیامبر(ص) استفاده می شود.

 

10 - به کارگیری بیان روشن و رسا، امری ارزشمند در تبلیغ معارف دینی

 

و رسول مبین

ابراهیم(ع)

تداوم دین ابراهیم(ع) 3; جاودانگی دین ابراهیم(ع) 2; معرضان از دین ابراهیم(ع) 1

تبلیغ

ارزش فصاحت در تبلیغ 10; روش تبلیغ 10

خدا

آثار اراده خدا 3

شرک

تاریخ شرک 4

قرآن

حقانیت قرآن 7

کافران

اتمام حجت بر کافران 5; فلسفه مهلت به کافران 5

محمد(ص)

تبلیغ محمد(ص) 9; صراحت محمد(ص) 9; فصاحت محمد(ص) 9; محمد(ص) و دین ابراهیم(ع) 2; نبوت محمد(ص) 3; نقش محمد(ص) 2; وضوح رسالت محمد(ص) 8

مشرکان

اتمام حجت بر مشرکان 5; فلسفه مهلت به مشرکان 5

مشرکان مکه

کفران مشرکان مکه 1; نعمتهای مشرکان مکه 1

مکه

بت پرستی اهل مکه 6; شرک اهل مکه 4، 6