إِلَّا الَّذی فَطَرَنِی فَإِنَّهُ سَیَهْدینِ

 

لیکن آن کسی را [می پرستم] که مرا آفریده است که حتماً او هدایتم خواهد کرد.

 

1 - ابراهیم(ع)، منادی توحید و یکتاپرستی

 

إلاّ الذی فطرنی فإنّه سیهدین

 

2 - تنها معبودی شایسته پرستش است که سامان بخش وجود انسان و آفریدگار سرشت آدمی است.

 

إلاّ الذی فطرنی

 

3 - خداوند، خالق و آفریدگار ذات و سرشت انسان

 

إلاّ الذی فطرنی

 

4 - اعتقاد پدر و قوم ابراهیم(ع) به پرستش خداوند در کنار پرستش بت ها و عناصر بی جان

 

براء ممّا تعبدون . إلاّ الذی فطرنی

برداشت یاد شده، براین پایه استوار است که «إلاّ» در استثنای متصل به کار رفته باشد.

 

5 - خداوند، به دلیل خالقیت و آفرینندگی اش، شایسته عبادت و پرستش است.

 

إنّنی براء ممّا تعبدون . إلاّ الذی فطرنی

 

6 - هدایت انسان ها، از شؤون خالقیت خداوند است.

 

الذی فطرنی فإنّه سیهدین

 

7 - اعتقاد راسخ حضرت ابراهیم(ع)، به برخوردار شدن از هدایت الهی در پرتو برائت از شرک و بت پرستی

 

إنّنی براء ممّا تعبدون ... فإنّه سیهدین

 

8 - تمامی انسان ها، حتی پیامبران بزرگ الهی، نیازمند امداد و هدایت الهی اند.

 

فإنّه سیهدین

 

9 - انسان یکتاپرست و گام نهاده در مسیر حق، همواره مورد حمایت و برخوردار هدایت های نوین

 

فإنّه سیهدین

 

10 - انسان یکتاپرست و دلبسته به خدای یکتا، همواره متکی به او و امیدوار به رهگشایی های او

 

فإنّه سیهدین

 

11 - ایمان به توحید و خدای یگانه، آغاز راه بوده و در ادامه آن انسان نیازمند راهنمایی از سوی خداوند است.

 

إلاّ الذی فطرنی فإنّه سیهدین

 

12 - شأن هدایت گری، شایسته آفریدگاری که سرشت انسان را پدید آورده و از خواست ها و نیازهای او آگاه است.

 

إلاّ الذی فطرنی فإنّه سیهدین

تفریع هدایت بر جنبه آفریدگاری و سرشت آفرینی خداوند، حکایت از مطلب یاد شده دارد.

 

13 - ادراک فطری انسان از خداوند، نیازمند تکمیل و تقویت به وسیله هدایت وحیانی*

 

إلاّ الذی فطرنی فإنّه سیهدین

از سخن ابراهیم(ع)، استفاده می شود که آن حضرت قبل از برخورداری از هدایت های ویژه و فزون تر، با دلایل عقلی و فطری ره به خدا برده بود; اما آن را کافی نمی دانست و منتظر هدایتی فزون تر بود. این هدایت می توانست از ناحیه وحی یا به صورت دیگر در اختیار او قرار گیرد.

آزر

بت پرستی آزر 4; خداپرستی آزر 4; شرک عبادی آزر 4; عقیده آزر 4

ابراهیم(ع)

دعوت ابراهیم(ع) 1; زمینه هدایت ابراهیم(ع) 7; عقیده ابراهیم(ع) 7

الوهیت

ملاک الوهیت 2

امیدواری

امیدواری به هدایتهای خدا 10

انبیا

نیازهای معنوی انبیا 8

انسان

خالق انسان 3، 12; زمینه هدایت انسان ها 6; فطرت انسان 3، 12; نیازهای معنوی انسان 8، 11

ایمان

ایمان به توحید 11

تبری

آثار تبری از بت پرستی 7; آثار تبری از شرک 7

توحید

دعوت به توحید 1

خدا

آثار خالقیت خدا 5، 6; آثار هدایتگری خدا12; خالقیت خدا 3، 12; شؤون خدا 6، 12; خدا شناسی فطری 13; علم خدا 12

عبادت

زمینه عبادت خدا 5

فطرت

نقش فطرت 13

قوم ابراهیم

بت پرستی قوم ابراهیم 4; خداپرستی قوم ابراهیم 4; شرک عبادی قوم ابراهیم 4; عقیده قوم ابراهیم 4

معبودراستین

خالقیت معبودراستین 2

موحدان

اتکای موحدان 10; امیدواری موحدان 10; حمایت از موحدان 9; هدایت پذیری موحدان 9

نیازها

نیاز به امدادهای خدا 8; نیاز به هدایتهای خدا 8، 11

وحی

نقش وحی 13