وَالَّذی نَزَّلَ مِنَ السَّمَاء مَاء بقَدَرٍ فَأَنشَرْنَا بهِ بَلْدَةً مَّیْتًا کَذَلِکَ تُخْرَجُونَ

 

و همان کس که از آسمان آبی به اندازه معیّن نازل کرد، پس به وسیله آن سرزمینی مرده را زنده کردیم; این گونه [از قبرها] بیرون آورده می شوید.

 

1 - نزول باران، نعمتی الهی و براساس تقدیر منظم و اندازه معین

 

و الذی نزّل من السماء ماء بقدر

واژه «قدر» (قید «نزّل») می تواند به معنای اندازه باشد; یعنی، باران را به اندازه معین نازل می کند. هم چنین می تواند به معنای تقدیر و برنامه باشد; یعنی، باران براساس تقدیر و برنامه منظم نازل می شود.

 

2 - جهان طبیعت، مجموعه ای برنامه دار و قانونمند

 

و الذی نزّل من السماء ماء بقدر

با الغای خصوصیت از مورد ـ که نزول باران را; دارای برنامه معرفی کرده است ـ قانون مندی نظام طبیعت استفاده می شود.

 

3 - قوانین طبیعی مربوط به نزول باران، نمودی از عزت و دانایی مطلق خداوند

 

خلقهنّ العزیز العلیم ... و الذی نزّل من السماء ماء بقدر

 

4 - خرّمی و حیات زمین، وابسته به نزول باران است.

 

نزّل من السماء ماء بقدر فأنشرنا به بلدة میتًا

 

5 - عوامل طبیعی، در خدمت اجرای مشیت و اراده الهی است.

 

و الذی نزّل ... فأنشرنا به بلدة میتًا

 

6 - بهار طبیعت و سرسبزی زمین پس از مرگ و پژمردگی، دلیلی محسوس و روشن بر امکان معاد

 

فأنشرنا به بلدة میتًا کذلک تخرجون

 

7 - مسأله معاد و فهم چگونگی و امکان آن، از دل مشغولی های مهم بشر

 

کذلک تخرجون

 

8 - تبیین حقایق و معارف والا، با بیانی ساده و همه فهم، روش هدایتی قرآن

 

و الذی نزّل ... فأنشرنا به بلدة میتًا کذلک تخرجون

آفرینش

قانونمندی آفرینش 2

باران

بارش باران 1، 3; تقدیر باران 1; فواید باران 4

حقایق

روش تبیین حقایق 8

خدا

مجاری اراده خدا 5; مجاری مشیت خدا 5; مقدرات خدا 1; نشانه های عزت خدا 3; نشانه های علم خدا 3; نعمتهای خدا 1

دین

روش تبیین دین 8

زمین

سرسبزی زمین 6; منشأ حیات زمین 4; منشأ سرسبزی زمین 4

عوامل طبیعی

نقش عوامل طبیعی 3، 5

قرآن

هدایتگری قرآن 8

معاد

اهمیت معاد 7; دلایل معاد 6

نعمت

نعمت باران 1

هدایت

روش هدایت 8