یَا مَعْشَرَ الْجِنِّ وَالْإِنس إِنِ اسْتَطَعْتُمْ أَن تَنفُذُوا مِنْ أَقْطَارِ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ فَانفُذُوا لَا تَنفُذُونَ إِلَّا بسُلْطَانٍ

ای جماعت جنّ و انس! اگر می توانید از اطراف آسمان ها و زمین نفوذ کنید [و از مُلکِ من بگریزید ]پس نفوذ کنید; [ولی ]نمی توانید نفوذ کنید مگر با قدرتی [بزرگ که ندارید].

 

1 - ظهور حاکمیت الهی بر جن و انس، به هنگام برپایی قیامت

 

یـمعشر الجنّ و ... لاتنفذون

مفاد آیه ـ به قرینه سیاق و ارتباط آیات قبل و بعد ـ درباره قیامت است.

 

2 - جنیان چونان آدمیان، مشمول محاسبه الهی و قوانین عام خداوند در سرای واپسین

 

یـمعشر الجنّ و الإنس إن استطعتم ... لاتنفذون

از ذکر «جنّ» و تقدیم آن بر «إنس»، می توان استفاده کرد که نباید گمان برد که جنیان، به واسطه داشتن اجرام لطیف، قدرت بر فرار از محاکمه و عقاب الهی دارند.

 

3 - آدمیان و جنیان، فاقد هرگونه توانایی و قدرت در گریز از عذاب الهی در روز رستاخیز

 

لاتنفذون إلاّ بسلطـن

برداشت یاد شده بنابراین نکته است که «لاتنفذون ...» تأکید فراز اول آیه باشد; بدان معنا که گریز از مجازات الهی نیازمند قدرت و توان است و شما فاقد هرگونه قدرتید.

 

4 - جهان آخرت، متشکل از آسمان و زمین *

 

أن تنفذوا من أقطار السمـوت و الأرض

برداشت بالا با توجه به این است که آیه شریفه در مورد قیامت باشد.

 

5 - جهان آفرینش، دارای آسمان های متعدد

 

یـمعشر الجنّ ... من أقطار السمـوت

 

6 - خروج جن و انس از مدار زمین و عبور آنان در قلمرو آسمان ها، امری قانون مند و ممکن و تنها نیازمند تهیه ابزار مناسب *

 

یـمعشر الجنّ و الإنس إن استطعتم ... لاتنفذون إلاّ بسلطـن

احتمال دارد که آیه شریفه در رابطه با دنیا باشد که در این صورت از مجموع آیه می توان استفاده کرد که خروج از مدار زمین و کرات، امری محال نیست; بلکه با تجهیزات مناسب قابل دسترسی است.

 

7 - ترغیب ضمنی خداوند، به ایجاد آمادگی لازم برای تسخیر فضا و کرات *

 

إن استطعتم أن تنفذوا ... لاتنفذون إلاّ بسلطـن

بنابراین که آیه شریفه مربوط به دنیا باشد، جمله «لاتنفذون إلاّ بسلطان» را می توان ترغیبی از سوی خداوند برای کسب آمادگی و قدرت تسخیر فضا دانست.

 

8 - مرز هستی، خارج از دسترسی علمی و فنی جن و بشر *

 

یـمعشر الجنّ و الإنس إن استطعتم ... لاتنفذون إلاّبسلطـن

در صورتی که مفاد آیه درمورد دنیا باشد، احتمال می رود مراد از «سماوات و ارض» مجموعه هستی باشد که جن و انس نمی توانند به مرزهای هستی دست پیدا کنند. طبق این احتمال «لاتنفذون إلاّ بسلطان» تأکید صدر آیه شریفه است که دسترسی به مرز هستی، نیازمند قدرت و توانی است که جن و انس فاقد آن هستند.

 

9 - رهایی از عذاب و کیفر الهی در روز قیامت، جز با در دست داشتن دلیل و حجت شرعی برای هیچ کس میسر نیست.

 

فانفذوا لاتنفذون إلاّ بسلطـن

یکی از کاربردهای «سلطان»، حجت و برهان است (لسان العرب ). برداشت یاد شده مبتنی بر این کار برد و نیز مرتبط بودن آیه شریفه با مسأله قیامت است.

آخرت

آسمان آخرت 4; زمین آخرت 4; ویژگیهای آخرت 4

آسمان

امکان صعود به آسمان 6; تعدد آسمان ها 5; صعود به آسمان 7; قانونمندی صعود به آسمان 6

آفرینش

علم به آفرینش 8

انسان

حسابرسی اخروی انسان 2; عجز اخروی انسان 3; محدوده علم انسان 8

برهان

نقش برهان 9

جن

حسابرسی اخروی جن 2; عجز اخروی جن 3; محدوده علم جن 8

خدا

تشویقهای خدا 7; حاکمیت خدا 1

عذاب

حتمیت عذاب اخروی 3; عوامل نجات از عذاب اخروی 9

فضا

تشویق به تسخیر فضا 7

قیامت

ظهور حقایق در قیامت 1; ویژگیهای قیامت 3

کیفر

عوامل نجات از کیفر اخروی 9