لَهُ مُلْکُ السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ وَإِلَی اللَّهِ تُرْجَعُ الأمُورُ

حاکمیّت آسمان ها و زمین مختصّ او است و همه امور به خدا بازگردانده می شود.

 

1 - فرمانروایی آسمان ها و زمین، تنها در اختیار خداوند است.

 

له ملک السمـوت و الأرض

«ملک» به معنای سلطنت و فرمانروایی است و تقدیم خبر (له) بر مبتدا (ملک...) افاده حصر می کند.

 

2 - جهان آفرینش، دارای آسمان های متعدد است.

 

ملک السمـوت

 

3 - بازگشت امور عالم، تنها به سوی خداوند است.

 

و إلی اللّه ترجع الأُمور

برداشت یاد شده بدان احتمال است که مراد از «الأمور»، کارهای مربوط به همه جهان باشد. گفتنی است که تقدیم جار و مجرور (إلی اللّه) بر «ترجع» بیانگر حصر است; یعنی، «و إلی اللّه لا إلی غیره ترجع اُمور العالم».

 

4 - رسیدگی نهایی به کار مردمان و تعیین کیفر و پاداش برای آنان، از شؤون خداوند

 

و إلی اللّه ترجع الأُمور

در صورتی که مراد از«الأمور» کارهای مربوط به انسان ها باشد; آیه شریفه به فلسفه قیامت و حضور مردم در پیشگاه خداوند، جهت محاسبه اعمال و مشخص شدن فرجام نهایی شان اشاره دارد.

 

5 - بازگشت به خداوند جهت محاسبه اعمال، امری گریزناپذیر است.

 

و إلی اللّه ترجع الأُمور

به کارگیری فعل مجهول (ترجع) بیانگر آن است که مسأله بازگشت به محضر خداوند، دل بخواهی نبوده و انسان ها ـ چه بخواهند و چه نخواهند ـ به حضور او بازگشت داده خواهند شد.

آسمان

تعدد آسمان ها 2; حاکم آسمان ها 1

انسان

پاداش انسان ها 4; کیفر انسان ها 4

بازگشت به خدا 3

حتمیت بازگشت به خدا 5 3

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 1، 3

خدا

اختصاصات خدا 1; حاکمیت خدا 1; شؤون خدا 4

زمین

حاکم زمین 1

عمل

حتمیت حسابرسی عمل 5; حسابرسی عمل 4

فرجام

فرجام امور 3