تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الحد ید – آیه 27 – کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی
ثُمَّ قَفَّیْنَا عَلَی آثَارِهِم برُسُلِنَا وَقَفَّیْنَا بعِیسَی ابْنِ مَرْیَمَ وَآتَیْنَاهُ الْإِنجِیلَ وَجَعَلْنَا فِی قُلُوب الَّذینَ اتَّبَعُوهُ رَأْفَةً وَرَحْمَةً وَرَهْبَانِیَّةً ابْتَدَعُوهَا مَا کَتَبْنَاهَا عَلَیْهِمْ إِلَّا ابْتِغَاء رِضْوَانِ اللَّهِ فَمَا رَعَوْهَا حَقَّ رِعَایَتِهَا فَآتَیْنَا الَّذینَ آمَنُوا مِنْهُمْ أَجْرَهُمْ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسقُونَ
سپس در پی آنان رسولانمان را فرستادیم و عیسی بن مریم را در پی آوردیم، و به او انجیل دادیم و در دل های کسانی که از او پیروی کردند رأفت و رحمت قرار دادیم; و رهبانیّتی را که ابداع کردند ما بر آنان ننوشیتم; ولی برای طلب رضای خدا [خودشان آن را وضع کردند ]امّا آن را چنان که حق رعایتش بود رعایت نکردند; پس به کسانی از آنان که ایمان آوردند اجرشان را دادیم و بسیاری از آنان فاسق بودند.
1 - بعثت موسی(ع)، آغاز مرحله ای جدید از بعثت پیامبران
و لقد أرسلنا نوحًا و إبرهیم ... ثمّ قفّینا علی ءاثـرهم برسلنا
«ثمّ» در «ثمّ قفّینا...» ـ چنان که برخی مفسران گفته اند ـ برای تراخی رتبی است; نه زمانی. بر این اساس تعبیر «ثمّ قفّینا»، بیانگر شروع مرحله ای جدید از بعثت پیامبران است و با مراحل قبلی (مرحله نوح(ع) تا ابراهیم(ع) و مرحله ابراهیم(ع) به بعد) از نظر اهمیت، متفاوت است. این مرحله ـ با توجه به این که قبل از بعثت حضرت عیسی(ع) و بعد از بعثت نوح و ابراهیم(ع) قرار گرفته ـ باید مرحله ای باشد که با بعثت حضرت موسی آغاز می شود.
2 - تاریخ، شاهد بعثت پی درپی پیامبران، از زمان موسی(ع) تا ظهور عیسی(ع)
ثمّ قفّینا علی ءاثـرهم برسلنا
«تقفیة» (مصدر «قفّینا») به معنای چیزی را به دنبال چیزی قرار دادن است. بنابراین «قفّینا برسلنا»; یعنی، پیامبران خود را یکی پس از دیگری مبعوث کردیم.
3 - همه پیامبران ادامه دهنده یک راه و دارای یک هدف مشترک بودند.
ثمّ قفّینا علی ءاثـرهم برسلنا
«أثر» (مفرد «آثار») به جای پا گفته می شود که رونده از خود باقی می گذارد. بنابراین قید «علی آثارهم» بیانگر این حقیقت است که پیامبران ـ که در طول تاریخ و دردوره های مختلف مبعوث شدند ـ هر کدام همان راهی را که پیامبر پیشین طی کرده بود، طی می کردند و به سوی همان مقصدی پیش می رفتند که پیامبر پیشین به سوی آن پیش می رفت.
4 - عیسی(ع)، از پیامبران الهی
و قفّینا بعیسی
5 - عیسی(ع)، پسر مریم است.
و قفّینا بعیسی ابن مریم
6 - بعثت عیسی(ع)، پس از موسی(ع) و پیامبران بعد از او بوده است.
ثمّ قفّینا علی ءاثـرهم برسلنا و قفّینا بعیسی ابن مریم
7 - اعطای کتاب از سوی خداوند به عیسی(ع)
و ءاتینـه الإنجیل
8 - انجیل، نام کتاب آسمانی عیسی(ع)
و ءاتینـه الإنجیل
9 - عیسی(ع)، پیام آور رأفت و رحمت
و جعلنا فی قلوب الذین اتّبعوه رأفة و رحمة
10 - پیروان عیسی(ع)، انسان هایی رؤوف و مهربان بودند.
و جعلنا فی قلوب الذین اتّبعوه رأفة و رحمة
11 - دل، مرکز رأفت و مهربانی است.
و جعلنا فی قلوب الذین اتّبعوه رأفة و رحمة
12 - رأفت و رحمت دل ها، منشأ الهی و آسمانی دارد.
و جعلنا فی قلوب الذین اتّبعوه رأفة و رحمة
13 - دل های مردمان، در اختیار خداوند است و او دل ها را رؤوف و مهربان می گرداند.
و جعلنا فی قلوب الذین اتّبعوه رأفة و رحمة
14 - ظهور رهبانیت (ترک دنیا و دیرنشینی)، در میان پیروان عیسی(ع)
و رهبانیّة ابتدعوها
15 - رهبانیت، ابداع و نوآوری خود مسیحیان است; نه دستورالعملی ابتدائی از جانب خداوند.
و رهبانیّة ابتدعوها
16 - رهبانیت ابداعی مسیحیان در ادیان آسمانی پیشین سابقه نداشت.
و رهبانیّة ابتدعوها
17 - رهبانیت ابداعی پیروان مسیح(ع)، با شرط هدف الهی (جلب خرسندی خدا) داشتن، مورد موافقت و رضایت خداوند قرار گرفت.
ما کتبنـها علیهم إلاّابتغاء رضون اللّه
18 - رهبانیت، که در آغاز تنها جنبه الهی داشت، کم کم دستخوش انحراف قرار گرفت و از هدف اصلی خود خارج شد.
فما رعوها حقّ رعایتها
19 - راهبان مسیحی دو دسته شدند: دسته ای مؤمن و به معنای حقیقی کلمه تارک دنیا و دسته ای فاسق و منحرف
فـاتینا الذین ءامنوا منهم أجرهم و کثیر منهم فـسقون
مفسران گرچه در مرجع ضمیر «هم» در جمله بالا اختلاف نظر دارند; ولی ظاهر این است که این ضمایر مربوط به راهبان است; زیرا محط بحث این بخش از آیه در رابطه با آنان می باشد.
20 - بیشتر راهبان، عناصری منحرف و فاسق و تنها اقلیتی از آنان مؤمنان راستین بودند.
فـاتینا الذین ءامنوا منهم أجرهم و کثیر منهم فـسقون
21 - راهبان حقیقی در پیشگاه خدا مأجوراند.
فـاتینا الذین ءامنوا منهم أجرهم
22 - «عن أبی الحسن(ع) فی قوله عزّوجلّ: «و رهبانیّة ابتدعوها ما کتبناها علیهم إلاّ ابتغاء رضوان اللّه» قال: صلاة اللیل;(1)
از امام رضا(ع) درباره سخن خداوند عزّوجلّ که فرموده: «...إلاّ ابتغاء رضوان اللّه» روایت شده که مراد نماز شب است».
23 - «عن ابن مسعود قال: دخلت علی النبی(ص) فقال: یابن مسعود اختلف من کان قبلکم علی اثنین و سبعین فرقة نجا منها اثنتان و هلک سائرهنّ، فرقة قاتلوا الملوک علی دین عیسی(ع) فقتلوهم و فرقة لم تکن لهم طاقة لموازاة الملوک... فساحوا فی البلاد و ترهبوا، و هم الذین قال اللّه لهم: ...«و رهبانیّة ابتدعوها ما کتبناها علیهم...;(2)
از ابن مسعود روایت شده است که گوید: به خدمت رسول خدا(ص) رسیدم. آن حضرت به من فرمود: کسانی که قبل از شما بودند، اختلاف کرده و 72 فرقه شدند که دو فرقه نجات یافته و بقیه هلاک گشتند. اولین فرقه نجات یافته کسانی بودند که برای دین عیسی با پادشاهان جنگیدند و کشته شدند و فرقه دوم کسانی بودند که توان مقابله با پادشاهان را نداشتند... پس در سرزمین ها متفرق شدند و رهبانیت اختیار کردند و اینها همان کسانی اند که خداوند درباره آنان فرمود: رهبانیّة ابتدعوها ما کتبناها علیهم...».
اقوام پیشین
تاریخ اقوام پیشین 23
انبیا
انبیای پس از موسی(ع) 2، 6; انبیای قبل از عیسی(ع) 2; تاریخ انبیا1، 2، 6; تداوم نبوت انبیا 2; هماهنگی انبیا 3
انجیل 8
خدا
آثار رضایت خدا 17; پاداشهای خدا 21; حاکمیت خدا 13
راهبان
اقلیت راهبان 20; اکثریت راهبان 20; پاداش راهبان مؤمن 21; راهبان فاسق 19; راهبان مؤمن 19; زیادی راهبان فاسق 20; کمی راهبان مؤمن 20
رأفت
جایگاه رأفت 11; منشأ رأفت 12، 13
رحمت
منشأ رحمت 12
روایت 22، 23
رهبانیت
بدعت رهبانیت 15، 16; تاریخ رهبانیت 14، 16، 18، 23; مراد از رهبانیت 22; منشأ رهبانیت 15
عیسی(ع)
تعالیم عیسی(ع) 9; رأفت عیسی(ع) 9; رحمت عیسی(ع) 9; کتاب آسمانی عیسی(ع) 7، 8; مادر عیسی(ع) 5; مقامات عیسی(ع) 4; نبوت عیسی(ع) 4، 6; نزول انجیل بر عیسی(ع) 7
قلب
حاکم قلب ها 13; نقش قلب 11
مریم(ع)
فرزند مریم(ع) 5
مسیحیان
انحراف مسیحیان 18; بدعتگذاری مسیحیان 15، 16، 17; رأفت مسیحیان10; رهبانیت مسیحیان 14، 23; فلسفه رهبانیت مسیحیان 17، 18; مهربانی مسیحیان 10
موسی(ع)
نبوت موسی(ع) 1
مهربانی
منشأ مهربانی 13
نماز
اهمیت نماز شب 22
پی نوشت ها :
1. کافی، ج 3، ص 488، ح 12; نورالثقلین، ج 5، ص 251، ح 105.
2. مجمع البیان، ج 9، ص 366; نورالثقلین، ج 5، ص 252، ح 108.