تفسیر آیات قرآن کریم- سوره الجاثیه- آیه36 – کتاب تفسیرراهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

فَلِلَّهِ الْحَمْدُ رَبِّ السَّمَاوَاتِ وَرَبِّ الْأَرْضِ رَبِّ الْعَالَمِینَ

 

پس ستایش مختصّ خداوند است، خداوندگار آسمان ها و خداوندگار زمین، خداوندگار جهانیان.

 

1 - تنها خداوند، شایسته حمد و ستایش بی پایان

 

فللّه الحمد

تقدم «للّه» بر «الحمد» مفید حصر است.

 

2 - معاد و برپایی قیامت، نمودی از تدبیر خداوند هستی و شایسته حمد و ستایش

 

إنّ وعد اللّه حقّ ... و قیل الیوم ننسیکم ... فالیوم لایخرجون ... فللّه الحمد

 

3 - توانمندی معبود بر جزای بندگان، نمایانگر شایستگی وی برای حمد و سپاس

 

و ما لکم من نصرین ... فللّه الحمد ربّ السموت و ربّ الأرض

حرف «فاء» در «فللّه الحمد» مفاد آن را بر مطالب قبل که در باره معاد بود، تفریع کرده است.

 

4 - خداوند، یگانه پروردگار آسمان ها و زمین و تمامی جهانیان

 

ربّ السموت و ربّ الأرض ربّ العـلمین

 

5 - جهان هستی، دارای آسمان های متعدد

 

ربّ السموت

 

6 - رهیافت انسان به ستایش پروردگار، در پرتو توجه به نظام عالی تدبیر او در هستی

 

حم ... إنّ فی السمـوت و الأرض لأیـت للمؤمنین... فللّه الحمد

با توجه به قرار گرفتن این آیه در بخش پایانی سوره، «فاء» در «فللّه» تفریع بر کل محتوای سوره است که درصدد نمایاندن مظاهر تدبیر والای الهی در هستی ـ به ویژه در نظام زندگی انسان ـ است.

 

7 - خداوند، برآورنده نیازهای نظام جهان و تمامی موجودات آن

 

فللّه الحمد ربّ السموت و ربّ الأرض ربّ العـلمین

ربوبیت و تدبیر موجودات عالم از سوی پروردگار، ملازم با رفع نیازها و ایجاد زمینه برای رشد و پرورش آنها است.

 

8 - حرکت جهان هستی، در مسیر ترقّی و کمال

 

ربّ السموت و ربّ الأرض ربّ العـلمین

با توجه به معنا و مفهوم تربیتی و تکاملی نهفته در واژه «ربّ»، برداشت یاد شده قابل استفاده است.

 

9 - حاکمیت تدبیر و مدیریت خداوند یکتا، بر کل نظام هستی

 

فللّه الحمد ربّ السموت و ربّ الأرض ربّ العـلمین

تکرار واژه «ربّ» در آیه شریفه، می تواند در راستای شرک زدایی و تثبیت باور به حاکمیت مطلق ربوبیت خداوند باشد.

 

10 - مدیریت یگانه خداوند بر جهان، جلوه ای از جمال هستی و شایسته حمد و ستایش

 

فللّه الحمد ربّ السموت و ربّ الأرض ربّ العـلمین

ذکر وصف «ربّ السماوات و...» در پی تأکید بر ربوبیت عام، فراگیر و یگانه خداوند، می تواند بیانگر این نکته باشد که گردش نظام هستی با مدیریت واحد، خود جمال و زیبایی دیگری برای هستی است و در نتیجه خالق و مدیر هستی، شایسته حمد و سپاس است.

آسمان

تعدد آسمان ها 5; مربی آسمان ها 4

آفرینش

تکامل آفرینش 8; حاکم آفرینش 9; مدبر آفرینش 9; مربی آفرینش 4، 10; نشانه های زیبایی آفرینش 10; نظام احسن آفرینش 6; نیازهای آفرینش 7

توحید

توحید ربوبی 4، 9

جهان بینی

جهان بینی توحیدی 1، 4، 9

حمد

حمد خدا 1; دلایل حمد خدا 2; زمینه حمد خدا 6، 10

خدا

آثار تدبیر خدا 10; اختصاصات خدا 1; افعال خدا 7; تدبیر خدا 9; حاکمیت خدا 9; نشانه های تدبیر خدا 2

ذکر

آثار ذکر تدبیر خدا 6

زمین

مربی زمین 4

قیامت

آثار قیامت 2

معاد

آثار معاد 2

معبود

قدرت معبود 3; ملاک حمد معبود 3

موجودات

نیازهای موجودات 7

نیازها

منشأ تأمین نیازها 7