کَلَّا لَوْ تَعْلَمُونَ عِلْمَ الْیَقِینِ

حقّا که اگر علم الیقین داشتید [تکاثر مشغولتان نمی کرد].

 

1 - تأکید مکرر خداوند، بر بی پایه بودن رقابت های مادی و لزوم ترک مسابقه در امتیازات دروغین

 

کلاّ

حرف «کلاّ» در این آیه، تأکیدی مجدد بر مفاد «کلاّ» در آیات پیشین است. این احتمال نیز وجود دارد که به معنای «حقّاً» بوده و مفاد جمله بعد را تأکید کند.

 

2 - کسانی که به امتیازات مادی، دل بسته و به آن فخر میورزند، از علم و یقین محروم و از دستیابی به آن ناتوان اند.

 

کلاّ لو تعلمون علم الیقین

مخاطبانی که در آغاز سوره، با جمله «ألهیکم التکاثر» توبیخ شدند; در این آیه به دلیل حرف «لو» ـ که برای امتناع است ـ محروم از «علم الیقین» معرفی شده اند. اضافه «علم»به «یقین»، اضافه بیانیه و نشانگر این است که علم مورد نظر، علمی است که از هر گونه شکّی به دور باشد.

 

3 - شناخت حقایق در حد یقین، مانع سرگرمی به تفاخر و برتری جویی

 

کلاّ لو تعلمون علم الیقین

به قرینه آغاز سوره، می توان گفت: جواب «لو» محذوف است. در نتیجه مفاد آیه این می شود که اگر به حد «علم الیقین» عالم می شدید، آن دانش، مانع فخرفروشی و مباهات شما می شد; بلکه اگر جمله «لترونّ الجحیم» (در آیه بعد) را جواب «لو» بدانیم، بازهم می توانیم این نکته را از آیه شریفه به دست آوریم.

 

4 - لزوم تحصیل علم به آخرت و تلاش برای رساندن آن به مرحله یقین

 

کلاّ لو تعلمون علم الیقین

 

5 - تفاوت درجات علم

 

علم الیقین

 

6 - «عن أبی عبداللّه(ع) فی قول اللّه «لو تعلمون علم الیقین» قال: المعاینة;(1)

 

از امام صادق(ع) درباره سخن خداوند «لو تعلمون علم الیقین» روایت شده که فرمود: [علم الیقین] مشاهده عینی است».

آخرت

علم به آخرت 4

برتری طلبی

موانع برتری طلبی 3

تفاخر

موانع تفاخر 3

تفاخرکنندگان

جهل تفاخرکنندگان 2

تکاثر

پوچی تکاثر 1

دنیاطلبان

جهل دنیاطلبان 2

روایت 6

علم

مراتب علم 5

علم الیقین

مراد از علم الیقین 6

یقین

آثار یقین به حقایق 3; اهمیت تحصیل یقین 4

پی نوشت ها :

1. محاسن برقی، ج 1، ص 247، ب 29، ح 250; نورالثقلین، ج 5، ص 662، ح 9.