کَلَّا سَوْفَ تَعْلَمُونَ

 

این نشاید، به زودی خواهید دانست [که بی راهه می روید].

 

1 - ثروت و منزلت، نشانه برتری نیست و برتر پنداشتن خویش بر دیگران به جهت آن، پنداری ناروا است.

 

کلاّ

حرف «کلاّ»، مطالب قبل خود را منتفی می داند و مخاطب را از باور داشتن آن باز می دارد.

 

2 - همه انسان ها، در آینده هنگام حسابرسی نعمت ها، به پوچی افتخارات مادی پی خواهند برد.

 

سوف تعلمون

زمان مورد نظر در «سوف تعلمون» ـ به قرینه «ثمّ لتسئلنّ یومئذ عن النعیم» ـ هنگام حسابرسی نعمت ها است.

 

3 - تلاش برای افزون تر قلمداد کردن ثروت و منزلت خویش از دیگران، درپی دارنده کیفر الهی است.

 

سوف تعلمون

جمله «سوف تعلمون» تهدید است و از آن جا که صرف آگاهی به پوچی افتخارات، تهدید به شمار نمی آید; مراد هشدار به فرجامی است که اهل «تکاثر»، با آن مواجه خواهند شد.

 

4 - خداوند، تهدیدکننده افزون نمایان عصر بعثت به کیفری گریزناپذیر

 

ألهیکم التکاثر ... کلاّ سوف تعلمون

 

5 - جهالت، ریشه برترنمایی و مسابقه رقیبان در کسب مال و مقام

 

کلاّ سوف تعلمون

مفعول محذوف «تعلمون» ـ چه عام (پوچی افتخارات مادی) باشد و چه خاص (پوچی افتخار به عدد افراد قبیله) ـ بی ارزشی تکاثر را شامل می شود.

 

6 - قیامت، زمان ظهور حقایق و پی بردن انسان ها به نیک و بد اعمال خویش

 

کلاّ سوف تعلمون

وعده «سوف تعلمون» ـ به قرینه «لتسئلنّ یومئذ عن النعیم» ـ ناظر به زمان برپایی قیامت است.

 

7 - عاقبت اندیشی، مانع برترنمایی و تفاخر است.

 

کلاّ سوف تعلمون

 

8 - توجّه به کیفر اخروی، مانع برترنمایی و تفاخر است.

 

کلاّ سوف تعلمون

ارزشها

ملاک ارزشها 1

انسان

علم اخروی انسان 2، 6

بینش

بینش باطل 1

تفاخر

علم به پوچی تفاخر 2; منشأ تفاخر 5; موانع تفاخر 7، 8

تکاثر

تهدید اهل تکاثر مقارن بعثت 4; منشأ تکاثر 5; موانع تکاثر 7، 8

ثروت

آثار تفاخر به ثروت 3; آثار ثروت 1

جهل

آثار جهل 5

خدا

تهدیدهای خدا 4; موجبات کیفرهای خدا 3

ذکر

آثار ذکر کیفر اخروی 8

زیاده طلبی

منشأ زیاده طلبی 5

عاقبت اندیشی

آثار عاقبت اندیشی 7

عمل

علم به عمل ناپسند 6

عمل صالح

علم به عمل صالح 6

قیامت

ظهور حقایق در قیامت 6; ویژگیهای قیامت 2، 6

کیفر

تهدید به حتمیت کیفر 4

مقام

آثار تفاخر به مقام 3

نعمت

حسابرسی اخروی نعمت ها 2