لَمْ یَکُنِ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتَاب وَالْمُشْرِکِینَ مُنفَکِّینَ حَتَّی تَأْتِیَهُمُ الْبَیِّنَةُ

کافران، همان اهل کتاب و مشرکان [می گفتند از مسلک خود ]منفک نخواهند شد تا آن دلیل آشکار بر ایشان بیاید;

 

1 - کافران، چه اهل کتاب باشند و چه مشرک، بدون اتمام حجت رها نخواهند شد.

 

لم یکن الذین کفروا من أهل الکتـب و المشرکین منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة

«منفکّ»، به معنای منفصل است. مفاد آیه شریفه، کنار نبودن کافران از قانون فراگیر «اتمام حجت» و «آمدن بیّنه» است.

 

2 - اتمام حجت بر تمام کافران (یهود، نصارا، مجوس و مشرکان) و رساندن برهان آشکار به آنان، سنتی الهی است.

 

لم یکن ... منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة

 

3 - کافران، پس از ابلاغ برهان آشکار و رسیدن پیام اسلام به آنان، به حال خود رها خواهند شد.

 

لم یکن ... منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة

قید «حتّی تأتیهم البیّنة» مفهومی دارد که برداشت یاد شده، ناظر به آن است.

 

4 - منکران اسلام ـ چه از اهل کتاب باشند و چه مشرک ـ کافراند.

 

الذین کفروا من أهل الکتـب و المشرکین

حرف «من» برای تبیین است و مصداق «الذین کفروا» را، اهل کتاب و مشرکان معرفی کرده است.

 

5 - همسویی اهل کتاب، با مشرکان در عصر بعثت، در امتناع از پذیرش اسلام

 

الذین کفروا من أهل الکتـب و المشرکین

 

6 - اهل کتاب و مشرکانی که اسلام را نپذیرفتند، کسانی بودند که از پذیرش هر برهان روشنی سرباز می زدند.

 

لم یکن ... منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة

در برداشت یاد شده، «منفکّین» به معنای «منفکّین عن الکفر» دانسته شده است. «تأتیهم البیّنة» ـ به تقدیر «أن» مصدریه ـ با «اتیان البیّنة» مرادف است و عبارت «حتّی اتیان البیّنة» را می توان به معنای «حتّی وقت اتیان البیّنة» یا «حتّی باتیان البیّنة» دانست. در این صورت، تقدیر کلام چنین می شود: «لم یکن ... منفکّین فی وقت من الأوقات حتّی وقت اتیان البیّنة» یا «لم یکن ... منفکّین بأیّ طریق حتّی باتیان البیّنة».

 

7 - استوار ماندن بر عقیده خویش تا دستیابی به برهانی آشکار برخلاف آن، ادعای کافران عصر بعثت، پیش از ظهور اسلام

 

لم یکن ... منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة

در صورتی که مراد از انفکاک، دست کشیدن از کفر باشد، احتمال می رود که آیه شریفه در صدد نقل ادعای کافران و توبیخ آنها باشد; یعنی، این کافران که می گفتند: ما تا آمدن بیّنه، از عقاید خویش دست بر نمی داریم، حال که بیّنه آمده است چرا بر آن عقیده باقی مانده اند؟!

 

8 - گروهی از یهود و نصارا و مشرکان در عصر بعثت، اسلام را نپذیرفته و خود را همچنان در انتظار دستیابی به برهان آشکار قلمداد می کردند.

 

لم یکن الذین کفروا من أهل الکتـب و المشرکین منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة

حرف «من»، ممکن است برای تبعیض باشد.

 

9 - اهل کتاب و مشرکان، خود را در انتظارِ رسیدن برهانی مشخص و دارای نشانه، قلمداد می کردند.

 

حتّی تأتیهم البیّنة

حرف «ال» در «البیّنة»، عهد ذهنی و اشاره به معروف بودن بینه نزد کسانی است که ادعای انتظار آن را دارند.

 

10 - کفر اهل کتاب، نکوهیده تر از کفر مشرکان است.

 

الذین کفروا من أهل الکتـب و المشرکین

تقدیم اهل کتاب بر مشرکان در توبیخ بر کفر، بیانگر برداشت یاد شده است.

 

11 - اهل کتاب در عصر جاهلیت، بیش از مشرکان خود را در انتظار آمدن «بینه» جلوه می دادند.

 

من أهل الکتـب و المشرکین

تقدیم اهل کتاب بر مشرکان ـ با این که کفر آنها در مرتبه ای ضعیف تر از کفر مشرکان می باشد ـ ممکن است به این جهت باشد که ادعای «انفکاک ناپذیری از کفر تا مشاهده بیّنه» نخست از آنان سرزده و چه بسا مشرکان تحت تأثیر آنها، چنین انتظاری از خود نشان می دادند.

 

12 - ادعای نبودن برهانی روشن بر حقانیت اسلام، بهانه اهل کتاب و مشرکان، در امتناع از پذیرش آن

 

لم یکن الذین کفروا... منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة

 

13 - برخی از اهل کتاب و مشرکان، پس از مشاهده برهان حقانیت اسلام، با کفرورزی به آن، راه خویش را از دیگر هم کیشان خویش جدا کردند.

 

لم یکن الذین کفروا من أهل الکتـب و المشرکین منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة

این برداشت، بر چهار نکته استوار است: 1. مراد از «الذین کفروا» کسانی اند که پس از ظهور اسلام، به آن کافر شدند; 2. حرف «من» در «من أهل الکتاب و المشرکین» برای تبعیض است; 3. تعبیر «منفکّین» ناظر به جدا شدن کافران، از دیگر اهل کتاب و مشرکانی است که به اسلام گرویده اند; 4. آیه شریفه در مقام توبیخ کسانی است که به رغم پیدایش «بیّنه»، خود را از صف عموم گروندگان به اسلام جدا کرده اند.

 

14 - سرپیچی کافرانِ اهل کتاب و مشرکان، از پذیرش اسلام و انشعاب از مجموعه گروندگان به آن پس از ظهور «بیّنه»، رفتاری نکوهیده و شگفت

 

لم یکن الذین کفروا... منفکّین حتّی تأتیهم البیّنة

اسلام

حقانیت اسلام 13; کفر مکذبان اسلام 4

اهل کتاب

اتمام حجت با اهل کتاب 1; ادعاهای اهل کتاب 9، 11; اعراض اهل کتاب 6; بهانه جویی اهل کتاب 12; سرزنش عصیان اهل کتاب 14; سرزنش کفر اهل کتاب 10; شگفتی عصیان اهل کتاب 14; کفر اهل کتاب 4، 5، 6، 12، 13، 14; لجاجت اهل کتاب 6; هماهنگی اهل کتاب با مشرکان 5

برهان

اعراض از قبول برهان آشکار 6; انتظار برهان آشکار 9، 11

خدا

سنتهای خدا 2

عقیده

ادعای استقامت بر عقیده 7

کافران 4

آثار اتمام حجت با کافران 3 4; اتمام حجت با کافران 1 4، 2; ادعاهای کافران 4 صدراسلام 7; اعراض از کافران 3 4

کفر

کفر به اسلام 13

مجوس

اتمام حجت با مجوس 2

مسیحیان

اتمام حجت با مسیحیان 2; کفر مسیحیان صدراسلام 8

مشرکان

اتمام حجت با مشرکان 1، 2; ادعاهای مشرکان 9، 11; بهانه جویی مشرکان 12; سرزنش عصیان مشرکان 14; شگفتی عصیان مشرکان 14; عصیان مشرکان مقارن بعثت 6; کفر مشرکان 4، 6، 10، 12، 13، 14; کفر مشرکان صدراسلام 5، 8; لجاجت مشرکان 6

یهود

اتمام حجت با یهود 2; کفر یهود صدراسلام 8