وَمَا أَدْرَاکَ مَا الْعَقَبَةُ

چه چیز تو را آگاه ساخت که گردنه چیست؟

1 - انسان، در تشخیص تکالیف دشواری که خداوند خواهان انجام گرفتن آن است، نیازمند وحی است.

و ما أدریک ما العقبة

«العقبة» گرچه مطلق است; ولی مراد از آن ـ به قرینه سیاق آیه ـ طریقه های سختی است که سلوک آن، مطلوب خداوند می باشد; وگرنه شناخت مطلق کارهای دشوار بر کسی سخت نیست.

2 - تکالیف دشوار، دارای ارزشی فراتر از حد تصور و بیان، برای عموم مردم

و ما أدریک ما العقبة

استفهام در «ما أدراک» حقیقی نیست; بلکه عظمت «عقبة» و آسان نبودن درک حقیقت آن را بیان می کند. در این استفهام، مخاطب خاصی مورد نظر نیست و نظیر ضرب المثل های رایج، هر فردی می تواند مخاطب آن باشد.

انسان

نیازهای معنوی انسان 1

تکلیف

ارزش تکلیف سخت 2; زمینه تشخیص تکلیف سخت 1

نیازها

نیاز به وحی 1

وحی

نقش وحی 1