یَا أَیُّهَا الْإِنسَانُ مَا غَرَّکَ برَبِّکَ الْکَرِیمِ

ای انسان! چه چیز تو را در مورد پروردگار کریمت فریب داده است؟

 

1 - انسان، هرگز نباید خود را از جانب خداوند در امان کامل بپندارد و از عواقب کارهای خود هراسی نداشته باشد.

یـأیّها الإنسـن ما غرّک بربّک الکریم

 

2 - دستاویزهایی که انسان را به نافرمانی خداوند و انکار ربوبیت او بکشاند، تنها توجیهاتی فریبنده و تهی از حقیقت است.

یـأیّها الإنسـن ما غرّک بربّک الکریم

«غرّ»; یعنی، خدعه کرد و نیرنگ زد و به حق او را به طمع افکند (لسان العرب). «باء» در «بربّک» باء ملابست است; یعنی، در رابطه با پروردگارت. هر گاه «باء» ملابست بر اسم ذات درآید، مراد امور و شؤون آن ذات خواهد بود که در آیه شریفه ـ به قرینه آیات بعد ـ مقصود انکار و عصیان او است. بنابراین مفاد آیه این است که: چه چیز تو را درباره پروردگارت فریب داد که ربوبیت او را نپذیرفته، به نافرمانی او کشانده شدی؟!

 

3 - خداوند، با پرخاش به کافران و گنه کاران، آنان را به خاطر دلگرمی به دستاویزهای پوچ و بی باکی شگفت آورشان در برابر کفر و گناه، سرزنش کرده است.

یـأیّها الإنسـن ما غرّک

استفهام در «ما غرّک»، بر توبیخ همراه با تعجب دلالت دارد.

 

4 - طبیعت انسان، با ایستادگی در برابر خداوند و مخالفت با او، ناسازگار است.

یـأیّها الإنسـن ما غرّک

توبیخ گنه کاران، همراه با به رخ کشیدن انسان بودن آنان، بیانگر نکته یاد شده است.

 

5 - مخالفتِ انسان با احسان کنندگان و پرورش دهندگانش، خلاف طبیعت او و شگفت آور است.

یـأیّها الإنسـن ما غرّک بربّک الکریم

 

6 - خداوند، مربی و مدبر انسان ها است.

یـأیّها الإنسـن ... بربّک

آیه شریفه، خطاب به جنس انسان است.

 

7 - خداوند، بخشنده و بخشایشگر و جامع هرگونه شرافت و فضیلت است.

بربّک الکریم

کریم (در اوصاف خداوند); یعنی، دارای جود و عطای بی پایان و جامع انواع خیر و شرف و فضل (نهایه ابن اثیر). برخی آن را به معنای «صفوح» (کسی که از خطای دیگران بسیار چشم پوشی می کند) می دانند. (مقاییس اللغة)

 

8 - خداوند، به دلیل رفتار مدبرانه و کریمانه با انسان، سزاوار اطاعت و ترک گستاخی و بی پروایی در برابر او است.

ما غرّک بربّک الکریم

 

9 - توجّه انسان به وابستگی اش در رشد، تربیت و نعمت ها به خداوند، مانع کفر او و زمینه ساز فریفته نشدن به آنچه مایه بی پروایی، در برابر گناه می گردد.

ما غرّک بربّک الکریم

 

10 - بخشودن خطاها و بخشیدن عطاها، شیوه خداوند برای رشد و تربیت انسان ها است.

بربّک الکریم

«الکریم» وصفی است که «ربّک» را توضیح داده و گوشه ای از ربوبیت خداوند را برجسته کرده است.

 

11 - «کریم»، از اسمای خداوند

بربّک الکریم

 

12 - کفران نعمت، از کسی که از کرم (جود و عفو) خداوند برخوردار است، دور از انتظار و سرزنش بار است.

یـأیّها الإنسـن ما غرّک بربّک الکریم

اسماوصفات

کریم 11

اطاعت

دلایل اطاعت از خدا 8

انسان

فطریات انسان 4، 5; مدبر انسان ها 6; مربی انسان ها 6

تربیت

روش تربیت 10

ترس

اهمیت ترس از خدا 1

تکامل

روش تکامل 10

خدا

آثار تدبیر خدا 8; آثار عطایای خدا 10; آمرزشهای خدا 7; آثار کرامت خدا 8; افعال خدا 6، 10; توجیه تکذیب خدا 2; سرزنشهای خدا 3; کرامت خدا 7; نقش خدا 9

خطا

عفو از خطا 10

ذکر

آثار ذکر منشأ تربیت 9; آثار ذکر منشأ تکامل 9; آثار ذکر نعمتهای خدا 9

عصیان

اجتناب از عصیان خدا 8; توجیه عصیان از خدا 2; شگفتی عصیان از خدا 5; عصیان از خدا 4; موانع عصیان 9

عفو خدا

مشمولان عفو خدا 12

کافران

سرزنش کافران 3

کفر

موانع کفر 9

کفران

سرزنش کفران نعمت 12

گناهکاران

سرزنش گناهکاران 3

هوشیاری

زمینه هوشیاری 9