وَإِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ

و آن گاه که قبرها زیر و رو گردند;

 

1 - قبرها هنگام برپایی قیامت، زیر و رو شده و هر چه در آن است بیرون ریخته خواهد شد.

و إذا القبور بعثرت

معنای «بعثرت»، این است که خاک قبرها زیر و رو شود و هر آنچه در آن است، پراکنده گردد. از آن جا که فعل «بعثر» متضمن معنای «بُعِثَ» و «اُثیرَ» است، بعید نیست این فعل مرکب از آن دو فعل باشد. (مفردات راغب)

 

2 - دفن آخرین نسل انسان در زمین با به هم ریختن آسمان و ستارگان و زمین، فاصله چندانی نخواهد داشت. *

و إذا القبور بعثرت

تعبیر «قبر» و زیر و رو شدن خاک آن، ممکن است حاکی از این باشد که هنگام پایان یافتن دنیا و آغاز آخرت، بقایای جسم برخی از انسان ها در قبرها باقی خواهد ماند. کلمه «القبور» ـ به دلیل داشتن «ال» استغراق ـ همه قبرهای موجود در آن زمان را شامل می شود. در نتیجه باید گفت این آیه، درباره سایر انسان ها ـ که چیزی از جسمشان باقی نمانده باشد ـ سخنی نگفته است.

 

3 - بیرون آمدن اجساد مردگان از قبرها، پیش درآمدی بر احضار انسان ها در صحنه قیامت است.

و إذا القبور بعثرت

مراد از زیر و رو شدن قبرها ـ به قرینه آیه بعد ـ فراهم شدن مقدمات حضور انسان ها در محشر است.

 

4 - قیامت، روز زنده شدن مردگان

و إذا القبور بعثرت

بیرون ریخته شدن آنچه در قبرها هست، کنایه از زنده شدن مردگان در قیامت است. تعبیر «قبر» در این آیه، ممکن است هر نقطه ای از جهان را ـ که از بقایای انسان در آن اثری باشد ـ شامل گردد. بنابراین، آیه شریفه، شامل تمامی انسان ها خواهد بود.

 

5 - معاد، جسمانی است.

و إذا القبور بعثرت

آسمان

انهدام آسمان 2

انسان

خروج انسان ها از قبر 1; دفن آخرین انسان 2; زمینه حشر اخروی انسان ها 3

زمین

انهدام زمین 2

ستارگان

انهدام ستارگان 2

قیامت

قبرها در قیامت 1; نشانه های قیامت 1، 2; ویژگیهای قیامت 4

مردگان

احیای مردگان 3، 4

معاد

معاد جسمانی 5