وَهُوَ الَّذی یُرْسلُ الرِّیَاحَ بُشْرًا بَیْنَ یَدَیْ رَحْمَتِهِ حَتَّی إِذَا أَقَلَّتْ سَحَابًا ثِقَالاً سُقْنَاهُ لِبَلَدٍ مَّیِّتٍ فَأَنزَلْنَا بهِ الْمَاء فَأَخْرَجْنَا بهِ مِن کُلِّ الثَّمَرَاتِ کَذَلِکَ نُخْرِجُ الْموْتَی لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ

و او است کسی که بادها را مژده دهنده پیشاپیش [باران] رحمتش می فرستد، تا آنگاه که ابرهای گرانبار را برداشتند آن را به سوی سرزمینی مرده می رانیم، پس به وسیله آن، آب نازل می کنیم و با آن از همه نوع محصول پدید می آوریم. اینگونه مردگان را [از قبرها] خارج می سازیم. [این مثل را آوریم] باشد که شما متذکّر شوید.

 

1 بادها، پیام آورانی نویدبخش نزول باران

و هو الذی یرسل الریح بشراً بین یدی رحمته

«بُشر» مخفف «بُشُر»، جمع بشیر و یا بَشُور، است و حال برای «الریاح» می باشد.

 

2 خداوند بادهای نویددهنده باران را به حرکت می آورد و ابرها را به سرزمینهای خشک گسیل می دارد.

و هو الذی یرسل الریح بشراً بین یدی رحمته ... سقنه لبلد میت

 

3 باران، رحمتی از جانب خداوند است.

بشراً بین یدی رحمته

 

4 باد، عامل جابه جایی توده های سنگین و پر آب ابرها

حتی إذا أقلت سحاباً ثقالا

«سحاب» جمع «سحابة» و «ثقال» جمع «ثقیل» (سنگین) است و سنگینی ابرها به بزرگی توده ها و پرآبی آنهاست.

 

5 بادها دارای نیرویی بس عظیم

حتی إذا أقلت سحاباً ثقالا

به کارگیری فعل «أقلت» (به آسانی حمل کرد و آن را قلیل یافت)، علی رغم توصیف ابرها به سنگینی، بیانگر این معناست که بادها از نیروی بسیاری برخوردار هستند ; به گونه ای که جابه جایی توده های سنگین برای آنان کاری آسان است.

 

6 خداوند با ابرهای گسیل داده شده، سرزمینهای خشک و مرده را از آب باران سیراب می کند.

سقنه لبلد میت فانزلنا به الماء

ضمیر در «به» به سحاب برمی گردد و حرف «باء» در آن سببیه است.

 

7 خداوند به وسیله آبهای فروآمده از ابرها، انواع میوه ها را به ثمر می نشاند.

فأنزلنا به الماء فأخرجنا به من کل الثمرت

 

8 هماهنگی و پیوستگی عوامل طبیعی و عملکرد آنها در پرتو اراده خداوند است.

و هو الذی یرسل الریح بشراً ... فاخرجنا به من کل الثمرت

 

9 خداوند در قیامت مردگان را از جایگاهشان بیرون خواهد کشید و آنان را زنده خواهد کرد.

 

کذلک نخرج الموتی

مراد از بیرون کشیدن مردگان، زنده کردن آنهاست و به کارگیری «اخراج» به جای «احیاء» می تواند اشاره به این باشد که مردگان در هر کجا مدفون باشند و یا به چیزی در زمین و آسمان و یا دریاها آمیخته باشند، از آنجا بیرون آورده می شوند و زنده می گردند.

 

10 حیاتبخشی دوباره به مردگان به هنگام برپایی قیامت، همانند رویش گیاهان مرده و به ثمر نشاندن آنهاست.

فاخرجنا به من کل الثمرت کذلک نخرج الموتی

 

11 زنده شدن گیاهان مرده، دلیل امکان معاد و زنده شدن مردگان

کذلک نخرج الموتی لعلکم تذکرون

تشبیه زنده کردن مردگان به چگونگی رویش گیاهان و تبدیل دانه های بی جان به موجوداتی زنده، استدلالی است بر امکان معاد و زنده شدن مردگان.

 

12 مطالعه عوامل طبیعی در حیاتبخشی به گیاهان، موجب پذیرش معاد و پی بردن به قدرت خداوند است.

هو الذی یرسل الریح ... فاخرجنا به من کل الثمرت کذلک نخرج الموتی

 

13 پی بردن انسانها به قدرت خداوند و توجه همواره به آن، از اهداف آفرینش نیروهای طبیعی در هستی است.

هو الذی یرسل الریح ... لعلکم تذکرون

در برداشت فوق «لعلکم ... » غایت برای «یرسل الریح» و جمله های پس از آن گرفته شده است. یعنی از اهداف آفرینش این اسباب و مسببات تذکر یافتن انسانهاست. قابل ذکر است که «تذکر» به معنای دریافتن و پیوسته در ذهن داشتن است.

ابرها:

حرکت ابرها 2 ; عوامل حرکت ابرها 4 ; نقش ابرها 6

انسان:

حشر اخروی انسان ها 9

ایمان:

عوامل ایمان به معاد 12

باد:

انرژی باد 5 ; باد بشارتخدهنده 1، 2 ; حرکت باد 2 ; نقش باد 1، 4، 5

باران:

بارش باران 1، 6 ; رحمت باران 3 ; نقش باران 6، 7

خدا:

اراده خدا 8 ; افعال خدا 2، 6، 7، 9 ; رحمت خدا 3 ; قدرت خدا 12، 13

ذکر:

عوامل ذکر 13

زمین:

احیای زمین 6

سرزمینهای خشک: 2

طبیعت:

آثار مطالعه طبیعت 12

عوامل طبیعی:

عمل عوامل طبیعی 8 ; فلسفه خلقت عوامل طبیعی 13 ; هماهنگی عوامل طبیعی 8

قرآن:

تشبیهات قرآن 10

گیاهان:

رویش گیاهان 10، 11، 12

مردگان:

احیای مردگان 9، 10 ; دلایل احیای مردگان 11

معاد:

دلایل معاد 11

میوه:

رویش میوه 7