قُل لِّعِبَادیَ الَّذینَ آمَنُواْ یُقِیمُواْ الصَّلاَةَ وَیُنفِقُواْ مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سرًّا وَعَلانِیَةً مِّن قَبْلِ أَن یَأْتِیَ یَوْمٌ لاَّ بَیْعٌ فِیهِ وَلاَ خِلاَلٌ

به آن بندگانم که ایمان آورده اند بگو: نماز را به پا دارند و از آنچه نصیب آنان کرده ایم، پنهان و آشکار انفاق کنند; پیش از آن که روزی بیاید که در آن نه داد و ستدی باشد و نه دوستی ای.

 

1- پیامبر(ص)، مأمور ابلاغ فرمان اقامه نماز و انفاق به مؤمنان

قل لعبادی الذین ءامنوا یقیموا الصلوة و ینفقوا

 

2- بندگان راستین و مؤمن برخوردار از لطف و عنایت ویژه خداوند و دارای مقام و منزلتی خاص در پیشگاه او

قل لعبادی

برداشت فوق بر این اساس است که اضافه در «عبادی» تشریفیه باشد.

 

3- تشریع نماز و انفاق در مکه و پیش از هجرت پیامبر(ص) بود.

قل لعبادی الذین ءامنوا یقیموا الصلوة و ینفقوا

برداشت فوق با توجه به مکی بودن سوره ابراهیم است.

 

4- اقامه نماز و انفاق از اهمیت ویژه ای در میان سایر فریضه ها و تکالیف الهی برخوردار است.

قل لعبادی الذین ءامنوا یقیموا الصلوة و ینفقوا

ذکر اقامه نماز و انفاق، پس از بیان صفت ایمان بندگان حقیقی و انتخاب این دو تکلیف از میان سایر تکالیف می تواند بیانگر برداشت فوق باشد.

 

5- اقامه نماز و انفاق در پنهان و آشکار، از ویژگیها و نشانه های بندگان راستین خداوند است.

قل لعبادی الذین ءامنوا یقیموا الصلوة و ینفقوا سرًّا و علانیة

 

6- انفاق، چه در نهان و چه در آشکار، پسندیده و ارزشمند است.

قل لعبادی ... و ینفقوا ممّا رزقنـهم سرًّا و علانیة

از اینکه خداوند، انفاق در نهان و آشکار را باهم ستوده است برداشت فوق استفاده می شود.

 

7- توجه به منشأ خدایی داشتن داراییها و ثروتها، مشوّق انسانها به انفاق و بخشش است.

قل لعبادی ... و ینفقوا ممّا رزقنـهم

از اینکه خداوند، اموال و امکانات انسان را به خود نسبت داد و آنها را روزی خدادادی دانست می توان برداشت فوق را به دست آورد.

 

8- انفاق در نهان، پسندیده تر و ارزشمندتر از انفاق آشکار است.*

و ینفقوا ممّا رزقنـهم سرًّا و علانیة

تقدم انفاق سرّی بر انفاق آشکارا در آیه فوق، ممکن است بیانگر این حقیقت باشد که چون انفاق سرّی به دور از ریا و نفاق است، از شرافت بیشتری برخوردار می باشد.

 

9- تمامی امکانات مادی و معنوی انسان، رزق و روزی خدایی و از جانب اوست.

ینفقوا ممّا رزقنـهم

جمله «ما رزقناهم» عام و شامل همه امکانات انسان، اعم از مادی چون اموال و ثروت، و معنوی، چون علم و... می شود.

 

10- انسان به هر مرحله از قرب و منزلت الهی برسد، نیازمند به عبادت (نماز و...) و خدمت به خلق (انفاق) است.

قل لعبادی الذین ءامنوا یقیموا الصلوة و ینفقوا ممّا رزقنـهم

اضافه «عباد» به «یاء» متکلم، تشریفیه و بیانگر قرب و منزلت بندگان به پیشگاه خداوند است. بنابراین فرمان خداوند به آنان برای اقامه نماز و انفاق، نشانگر آن است که بنده، هر چند به مقام قرب الهی رسیده باشد، نیازمند به انجام دو فریضه نماز و انفاق است.

 

11- تنها آن دسته از امکانات و داراییهایی که در چارچوب فرمانهای الهی به دست آمده باشد، رزق و روزی خدا و شایسته انفاق است.

ینفقوا ممّا رزقنـهم

جمله «ممّا رزقناهم» به منزله قید برای انفاق است; یعنی، آن دسته از اموالی که ما خواسته ایم و روزی شما کردیم انفاق کنید، نه از دیگر اموال.

 

12- اعمال نیک انسان (نماز، انفاق و ...) داد و ستد و دوستی با خداوند است.

یقیموا الصلوة و ینفقوا ... من قبل أن یأتی یوم لابیع فیه و لاخلـل

 

13- خداوند، فراخوان مؤمنان و بندگان خالص خویش به انفاق اموال خود، قبل از فرا رسیدن مرگ

قل لعبادی الذین ءامنوا ... و ینفقوا ... من قبل أن یأتی یوم لابیع فیه و لاخلـل

 

14- لزوم استفاده از فرصتها و امکانات دنیوی پیش از فرا رسیدن مرگ

یقیموا الصلوة و ینفقوا ... من قبل أن یأتی یوم لابیع فیه و لاخلـل

 

15- تنها زندگی دنیا، ظرف عمل و بستر تأمین سعادت اخروی است.

یقیموا الصلوة و ینفقوا ... من قبل أن یأتی یوم لابیع فیه و لاخلـل

 

16- عالم آخرت، جای هیچ گونه تلاش، سوداگری و پیوند دوستی نیست و برای انسان کارساز نخواهد بود.

یقیموا الصلوة و ینفقوا ... من قبل أن یأتی یوم لابیع فیه و لاخلـل

 

17- «عن أبی عبدالله(ع) قال: ... و لـکنّ الله عزّوجلّ فرض فی أموال الأغنیاء حقوقاً غیر الزکاة ... و قد قال الله عزّوجلّ: «ینفقوا ممّا رزقناهم سرّاً و علانیة»...;(1)

از امام صادق(ع) روایت شده است که فرمود: ... ولی خداوند ـ عزّوجلّ ـ در اموال ثروتمندان، حقوقی را به غیر از زکات واجب کرده است...  و خداوند ـ عزّوجلّ ـ فرموده: ینفقوا ممّا رزقناهم سرّاً و علانیة ...».

آخرت

دوستی در آخرت 16; قطع روابط در آخرت 16; معامله در آخرت 16; ویژگیهای آخرت 16

احکام 17

امکانات مادی

استفاده از امکانات مادی 14; منشأ امکانات مادی 9

امکانات معنوی

منشأ امکانات معنوی 9

انسان

خدمت به انسان ها 10; نیازهای معنوی انسان 10

انفاق

ارزش انفاق آشکار 6، 8; ارزش انفاق پنهانی 6، 8; انفاق از حلالها 11; انفاق قبل از مرگ 13; انفاق واجب 17; اهمیت انفاق 1، 4، 12; اهمیت انفاق آشکار 5; اهمیت انفاق پنهانی 5; تاریخ تشریع انفاق 3; تشریع انفاق در مکه 3; دعوت به انفاق 13; زمینه انفاق 7; شرایط انفاق 11

انگیزش

عوامل انگیزش 7

بندگان خدا

تقرب بندگان خدا 2; دعوت از بندگان خدا 13; نشانه های بندگان خدا 5

تکلیف

مهمترین تکلیف 4

خدا

دعوتهای خدا 13; دوستی با خدا 12; رازقیت خدا 9; روزیهای خدا 11; لطف خاص خدا 2; معامله با خدا 12

ذکر

آثار ذکر منشأ ثروت 7

روایت 17

روزی

منشأ روزی 9

سعادت

زمینه سعادت دنیوی 15

عمل

اهمیت عمل پسندیده 12; عمل پسندیده 6; فرصت عمل 15

فرصت

اهمیت استفاده از فرصت 14

فقرا

حقوق فقرا 17

لطف خدا

مشمولان لطف خدا 2

مالک

مالک حقیقی 7

مؤمنان

تقرب مؤمنان 2; دعوت از مؤمنان 13; مقامات مؤمنان 2; نشانه های مؤمنان 5

محمد(ص)

رسالت محمد(ص) 1

مقرّبان 2

نیازهای مقرّبان 2 10

نماز

اهمیت برپایی نماز 1، 4، 5; اهمیت نماز 12; تاریخ تشریع نماز 3; تشریع نماز در مکه 3

نیازها

نیاز به انفاق 10; نیاز به عبادت 10; نیاز به نماز 10

واجبات

واجبات مالی 17

 

پی نوشت ها :

1- کافی، ج 3، ص 498، ح 8; تفسیربرهان، ج 2، ص 317، ح 1.