وَلَمَّا رَأَی الْمُؤْمِنُونَ الْأَحْزَابَ قَالُوا هَذَا مَا وَعَدَنَا اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَصَدَقَ اللَّهُ وَرَسُولُهُ وَمَا زَادَهُمْ إِلَّا إِیمَانًا وَتَسْلِیمًا

و چون مؤمنان احزاب را دیدند گفتند: این است آنچه خدا و رسول او به ما وعده داده اند و خدا و رسول او راست گفته اند و [تهاجم دشمن] جز بر ایمان و تسلیم آنان نیفزود.

 

1 - مسلمانان مدینه، با دیدن سپاهیان احزاب متّحد، اذعان داشتند، آنچه دیده اند، همان چیزی است که خدا و پیامبرش وعده داده اند.

 

و لمّا رءا المؤمنون الأحزاب قالوا هـذا ما وعدنا اللّه و رسوله

 

2 - مسلمانان مدینه، پیشاپیش، از رویارویی شان با احزاب متّحد، با خبر بودند.

 

و لمّا رءا المؤمنون الأحزاب قالوا هـذا ما وعدنا اللّه و رسوله

 

3 - مسلمانان مدینه، به وعده های خداوند و پیامبرش، ایمان راسخ داشتند.

 

و لمّا رءا المؤمنون الأحزاب قالوا هـذا ما وعدنا اللّه و رسوله

 

4 - بر زبان آوردن راستی و درستی وعده های خداوند و پیامبرش، امر پسندیده ای است.

 

هـذا ما وعدنا اللّه و رسوله و صدق اللّه و رسوله

از این که خداوند، سخن مؤمنان را درباره راستی وعده خدا و پیامبرش، بیان می کند، در حالی که عقیده به راستی آن، امری درونی است و نیاز به اظهار ندارد، پسندیده بودن اظهار اعتقاد به راستی وعده خدا و پیامبرش قابل استفاده است.

 

5 - پیامبراکرم(ص)، مسلمانان مدینه را، از وقوع غزوه احزاب و تشکیل احزاب متّحد خبر داده بود.

 

و لمّا رءا المؤمنون الأحزاب قالوا هـذا ما وعدنا اللّه و رسوله و صدق اللّه و رسوله

 

6 - آنچه مسلمانان مدینه، در رویارویی با احزاب متّحد مشاهده کردند، بر ایمان شان به راه خود و تسلیم بودن شان افزود.

 

و لمّا رءا المؤمنون الأحزاب ... و ما زادهم الاّ إیمـنًا و تسلیمًا

فاعل «زاد» مصدر فعل «رأی» است. بنابراین، استفاده می شود که مشاهده دشمنان، بر ایمان مسلمانان افزوده است.

 

7 - ایمان انسان، احساس خطر احتمالی را، به مقوله ای بس رشد دهنده تبدیل می کند.

 

و لمّا رءا المؤمنون الأحزاب ... و ما زادهم الاّ إیمـنًا و تسلیمًا

در آیات پیش، آمده است که منافقان با دیدن سپاه احزاب متّحد، وعده خدا و پیامبر(ص) را فریبی بیش ندانستند (ما وعدنا اللّه و رسوله إلاّ غروراً) و در این آیه که سخن از مؤمنان است می فرماید: «مسلمانان با دیدن همان سپاه، بر ایمان شان افزوده شد». این، از تأثیر ایمان در تغییر دادن موقعیت های به ظاهر منفی، به عامل رشد، خبر می دهد.

 

8 - ایمان، مراتبی دارد و قابل کم و زیاد شدن است.

 

و ما زادهم إلاّ إیمـنًا

 

9 - مسلمانان مدینه، در غزوه احزاب، به رغم قدرت و شوکت دشمن و کارشکنی های منافقان، تسلیم امر پیامبر(ص) برای جهاد بودند.

 

و لمّا رءا المؤمنون الأحزاب ... و ما زادهم إلاّ إیمـنًا و تسلیمًا

ممکن است «تسلیماً» به قرینه مقام (بحث جهاد و هجوم دشمن و نیز الگو بودن پیامبر(ص)) تسلیم بودن به امر پیامبر(ص) برای جهاد باشد.

 

10 - توجه مسلمانان مدینه به تحقق وعده های خدا و پیامبرش، در غزوه احزاب، باعث شد که آنان، با دیدن سپاه دشمن بر ایمان شان افزوده شود.

 

و لمّا رءا المؤمنون الأحزاب قالوا هـذا ما وعدنا اللّه و رسوله ... و ما زادهم إلاّ إیمـنًا

احزاب صدراسلام

قدرت سپاه احزاب صدراسلام 9

اقرار

اقرار به درستی وعده های خدا 4 اقرار به درستی وعده های محمد(ص) 4; اقرار پسندیده 4

ایمان

آثار ایمان 7; ازدیاد ایمان 8; ایمان به وعده های خدا 3; ایمان به وعده های محمد(ص) 3; مراتب ایمان 8

تکامل

عوامل تکامل 7

خدا

وعده های خدا 1

غزوه احزاب

قصه غزوه احزاب 9; مسلمانان مدینه در غزوه احزاب 9، 10; وعده های خدا در غزوه احزاب 10; وعده های محمد(ص) در غزوه احزاب 10

محمد(ص)

محمد(ص) و سپاه احزاب صدراسلام 5; محمد(ص) و غزوه احزاب 5; وعده های محمد(ص) 1

مسلمانان مدینه

ازدیاد ایمان مسلمانان مدینه 6، 10; انقیاد مسلمانان مدینه 6، 9; ایمان مسلمانان مدینه 3; مسلمانان مدینه و سپاه احزاب صدراسلام 1، 2، 6، 9، 10