یَا أَهْلَ الْکِتَاب لِمَ تُحَآجُّونَ فِی إِبْرَاهِیمَ وَمَا أُنزلَتِ التَّورَاةُ وَالإنجِیلُ إِلاَّ مِن بَعْدهِ أَفَلاَ تَعْقِلُونَ

ای اهل کتاب! چرا درباره ابراهیم محاجّه می کنید با آن که تورات و انجیل نازل نشدند مگر بعد از او پس آیا عقل خود را به کار نمی‌گیرید؟

 

1 ـ موقعیّت ممتاز حضرت ابراهیم (ع)، حتی در میان اهل کتاب

یا اهل الکتاب لم تحاجّون فی ابرهیم

سعی هر یک از یهود و نصارا در انتساب ابراهیم به خویش، نشانه ارجمندی مقام آن حضرت نزد ایشان است.

 

2 ـ محاجه یهود و نصارا درباره آیین ابراهیم(ع)

یا اهل الکتاب لم تحاجّون فی ابرهیم

از جمله «و ما انزلت ... »، معلوم می شود محاجّه و نزاع، درباره آیین ابراهیم بوده است.

 

3 ـ نصارا، ابراهیم (ع) را نصرانی و یهودیان، او را یهودی می پنداشتند.

لم تحاجّون فی ابرهیم و ما انزلت التوریة و الانجیل

 

4 ـ احتجاج یهود و نصارا با یکدیگر، در مورد انتساب و پیوند دینی خود به ابراهیم (ع) و نفی آن از طرف مقابل

یا اهل الکتاب لم تحاجّون فی ابرهیم

«ان اولی الناس بابراهیم ... » در آیه شصت و هشتم، می رساند که از جمله احتجاجهای یهود و نصارا با یکدیگر، ادّعای تبعیت و پیوند دینی خود با ابراهیم (ع) و نفی آن از دیگری بوده است.

 

5 ـ نزول تورات و انجیل پس از حضرت ابراهیم (ع)

و ما انزلت التوریة و الانجیل الاّ من بعده

 

6 ـ پندار نصارا، در انحصار آیین الهی به نصرانیت و یهودیان، به یهودیت*

یا اهل الکتاب ... و ما انزلت التوریة و الانجیل الاّ من بعده

با توجّه به تقدم زمانی ابراهیم (ع) بر یهود و نصارا، انتساب یهودیت و نصرانیّت به ابراهیم، ناشی از پنداری است که در برداشت آمده است.

 

7 ـ نزول تورات و انجیل پس از ابراهیم (ع)، دلیل بطلان ادعای یهودی یا نصرانی بودن آن حضرت

یا اهل الکتاب لم تحاجّون فی ابرهیم و ما انزلت التوریة و الانجیل الاّ من بعده

 

8 ـ توبیخ اهل کتاب (یهود و نصارا) به خاطر عدم تعقل آنان در منسوب کردن حضرت ابراهیم (ع) به یهودیّت و نصرانیّت

یا اهل الکتاب ... افلا تعقلون

 

9 ـ تعقّل، مانع احتجاجات بیجا

لم تحاجّون ... افلا تعقلون

 

10 ـ اهمیّت و ارزش تعقّل

افلا تعقلون

 

11 ـ عقل از ابزار شناخت و تعقل بهترین راه جهت رسیدن به واقعیّات

لم تحاجّون ... افلا تعقلون

ابراهیم (ع): 5

دین ابراهیم (ع) 2، 3، 7 ; مقام ابراهیم (ع) 1 ; ابراهیم (ع) در اهل کتاب 1، 2، 3، 4، 8

احتجاج:

احتجاج بیجا 9

انجیل:

نزول انجیل 5، 7

اهل کتاب: 1، 2، 3، 4، 8

تعقل:

آثار تعقل 9، 11 ; آثار عدم تعقل 8 ; ارزش تعقل 10

تورات:

نزول تورات 5، 7

خدا:

سرزنشهای خدا 8

شناخت:

ابزار شناخت 11 ; شناخت عقلی 11

مسیحیان:

احتجاج مسیحیان 2، 4 ; توبیخ مسیحیان 8 ; عقاید مسیحیان 3، 6، 7

یهود: 2، 4

احتجاج یهود 2، 4 ; توبیخ یهود 8 ; عقاید یهود 3، 6، 7