تحلیل هاشمی رفسنجانی از مبارزات انتخابات ریاست جمهوری در سال 1358-- کتاب انقلاب و پیروزی -- سالهای ۱۳۵۸ -۱۳۵۷
تحلیل آیت الله هاشمی رفسنجانی از مبارزات انتخابات ریاست جمهوری در سال 1358
تاریخ 11/10/1358
عدم موفقیت ما در قبولاندن کاندیداتوری دکتر بهشتی در انتخابات ریاست جمهوری، حزب جمهوری ]اسلامی[ را مجبور کرد به دنبال کاندیدای دیگری برود و مشخصآ از میان آقایان ]عباس[شیبانی، ]جلال‌الدین[فارسی، ]رضا[اصفهانی و چند نفر دیگر، سرانجام آقای جلال‌الدین فارسی را به عنوان کاندیدای حزب ]در تاریخ 11 دی 1358[، وارد عرصه رقابت کند.
من البته در مسئولیت سرپرستی وزارت کشور، وظیفه خودم را برگزاری بیطرفانه و سالم انتخابات می‌دانستم. در این زمینه از آقای مصطفی میرسلیم ]معاون سیاسی وزیر کشور[، خواسته بودم، امکانات برخورداری همه کاندیداها از رادیو و تلویزیون را برای ارائه برنامه‌هایشان، به طور یکسان فراهم کند و از همه آنها بخواهد برای نظارت بر صندوق‌های رای، بازرسانی را معرفی کنند تا در شعبات، شاهد اخذ رای از مردم باشند.
طبیعی بود که با بالاگرفتن جو تبلیغات انتخابات، برخی از کاندیداها سعی بکنند با تحریکاتی در سخنانشان، وزارت کشور را از بی طرفی باز دارند؛ از جمله این کاندیداها بنی‌صدر بود که به پشتوانه روزنامه خود و با حمایتی که از سوی برخی از روحانیون از جمله شیخ علی تهرانی می‌شد، کوشید جو ناسالمی علیه وزارت کشور از یک طرف و علیه کاندیدای حزب جمهوری اسلامی، از طرف دیگر به راه اندازد.
نتیجه این تحریکات، در عملکرد وزارت کشور تاثیری نداشت، اما ادامه آن موجب خارج کردن کاندیدای حزب، از گردونه رقابت انتخاباتی شد. قضیه از این قرار بود که با جدی شدن رقابت بنی‌صدر و فارسی، افرادی خاص از جمله شیخ علی تهرانی با ارائه اسناد و مدارکی، مدعی شدند آقای فارسی، ایرانی نیست. با پخش این مطالب، ما در وزارت کشور چون اطلاعی از تاریخچه زندگی پدر و مادر آقای فارسی نداشتیم، ابتدا از ثبت احوال سوابق ایشان را خواستیم. آنها خلاصه پرونده‌ای در اختیار ما قرار دادند که کافی نبود، ولی بعد که از مشهد اطلاع دادند که پدر و مادر ایشان اهل افغانستان هستند، ما از آقای فارسی توضیح خواستیم. وی گفت که اجدادش ایرانی است و حدود 80 سال قبل به ایران آمده‌اند ولی با برگه اقامت زندگی می‌کردند و خود ایشان در مشهد متولد شده و بعد هم به تابعیت ایران در آمده است.
این مطالب در وزارت کشور مطرح شد و در جمع‌بندی که به عمل آمد و با در نظر گرفتن تعابیر و حالتهای مختلف ایرانی الاصل بودن، ایشان ایرانی الاصل شناخته شد و ما این را اعلام کردیم. ولی مراجعات زیاد همان اشخاص به دفتر امام موجب شد که امام شخصاً پرونده ایشان را از ما بخواهند. من هم به همراه آقای فارسی با پرونده وی خدمت امام رسیدیم و توضیحات و نظرات خود را دادیم. امام پس از شنیدن حرفهای ما فرمودند که ایشان ایرانی‌الاصل نیست و بهتر است که خودشان کنار بروند.
به این ترتیب آقای جلال‌الدین فارسی نامه‌ای مبنی برکناره‌گیری از انتخابات ریاست جمهوری به حزب ]جمهوری اسلامی[ نوشت و حزب هم پس از یک روز بررسی درخواست وی را قبول کرد و وزارت کشور هم چون امام فرمودند، ایشان را از فهرست نامزدها حذف کرد. هرچند که نظر ما و دوستانمان در حزب این بود که آقای فارسی، ایرانی‌الاصل است و مانعی برای حضور وی در انتخابات نیست.
در همین ارتباط امام نیز نامه‌ای خطاب به مدرسان حوزه علمیه قم، نوشتند و فرمودند: "جناب آقای جلال‌الدین فارسی با آنکه شخص شایسته‌ای است، لکن ایرانی الاصل نیستند. آقایان مدرسین قم این مطلب را اعلام کنند، ایشان نمی‌توانند رئیس جمهور شوند. خود ایشان هم قرار شد انصراف خود را اعلام کنند" در نتیجه این روند آقای فارسی مجبور شد علی‌رغم نظر مثبتی که حزب نسبت به ایرانی‌الاصل بودن وی داشت، از گردونه رقابتها، خارج شود. بعد از این اتفاق، متن استفتایی از امام، منتشر شد که در آن، ایشان در پاسخ به پرسش جمعی از مومنین آورده بودند: "کسی که به قانون اساسی رای مثبت نداده، صلاحیت ریاست جمهوری ایران را ندارد" و با این نظر زمینه حذف مسعود رجوی را هم که با عدم رای به قانون اساسی، برای دفاع از اصول آن وارد صحنه انتخابات شده بود و عملا یک دوگانگی منافقانه را عیان کرده بود، فراهم کردند.
با حذف جلال‌الدین فارسی که در روزهای تبلیغات انتخابات صورت گرفت، عملا امکان معرفی کاندیدای دیگری برای حزب ]جمهوری اسلامی[ فراهم نبود. در نتیجه با بحث‌ها و گفت‌وگوهایی که در جلسه‌های حزب انجام شد، قرار شد از دکتر ]حسن‌ابراهیم[ حبیبی که کاندیدای نهضت آزادی در انتخابات بود، حمایت و پشتیبانی شود؛ البته مشخص بود که این تصمیم دیر هنگام، نتیجه دلخواه را به دنبال نخواهد داشت.
در این اوضاع و احوال، که پیش بینی نتیجه انتخاب مشکل نبود، نخستین انتخابات ریاست جمهوری ]در تاریخ 5 بهمن 1358[، در شرایطی خوب و منظم برگزار و در نتیجه آن آقای ابوالحسن بنی صدر با اکثریتی قابل توجه، پیروز این رقابت شد.
در این پیروزی نقش برخی از شخصیت‌های روحانی و نیروهای مذهبی و مبارز از جمله جامعه روحانیت مبارز تهران، بی‌تاثیر نبود. بنی‌صدر، از خود چهره خوبی ارائه داده بود و این برای آنهایی که او را از قبل نمی‌شناختند، کافی بود. بعضی از بستگان امام، از جمله مرحوم آقای ]سیدمرتضی[پسندیده، برادر امام هم، در همین موضع بودند؛ البته طبیعی بود که ایشان با توجه به تمایلاتی که به جبهه ملی داشتند، در یک موضع‌گیری هماهنگ با دوستانشان به بنی‌صدر توجه کنند.
با پیروزی بنی‌صدر در انتخابات ریاست جمهوری، اعضای گروه نهضت آزادی که تا این تاریخ با او مخالف بودند و حتی نمی‌خواستند وی جزو اعضای شورای انقلاب باشد و حاضر نبودند، کوچکترین مسئولیتی در دولت موقت به او بدهند، به او تمایل پیدا کردند و روزهای آینده را در ائتلافی نانوشته به حمایت و پشتیبانی از او پرداختند.
من در اجرای قانون انتخاب اولین رئیس جمهور اسلامی ایران، که وزیر کشور را موظف می‌ساخت تا نتیجه انتخابات را به اطلاع کاندیدای پیروز برساند و قبولی او را برای پذیرش این مسئولیت اخذ کند، نامه‌ای به این شرح خطاب به آقای بنی صدر نوشتم :
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب آقای دکتر سید ابوالحسن بنی‌صدر
براساس آخرین نتایج قطعی و رسمی انتخابات ریاست جمهوری کشور جمهوری اسلامی ایران، جنابعالی با تعداد 345/747/10 رأی حائز اکثریت مطلق آراء گردیده و به عنوان اولین رئیس جمهور کشور جمهوری اسلامی ایران برگزیده شده‌اید، ضمن عرض تبریک و تهنیت خواهشمند است به موجب ماده دوازدهم قانون انتخاب اولین رئیس جمهور اسلامی ایران، قبولی خود را کتبآ به وزارت کشور اعلام فرمائید.
در خاتمه توفیق روز افزون آن جناب را در پیشبرد اهداف انقلاب اسلامی ایران، تحت رهبری امام امت آیت الله العظمی خمینی از درگاه ایزد منان مسئلت می‌نماید.
اکبر هاشمی رفسنجانی
سرپرست وزارت کشور
14/11/ 1358
همچنین در اطلاعیه‌ای به شرح زیر، نتیجه نهایی شمارش آرای انتخابات ریاست جمهوری را به اطلاع عموم رساندم :
بسمه تعالی
بدین وسیله به اطلاع عموم هموطنان عزیر می‌رساند براساس مقررات مبحث اول از فصل نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، انتخابات ریاست جمهوری که در تاریخ 18 دیماه 58 با صدور دستور شماره 9417 ـ 55 ـ 19832 مورخ 18 دیماه 1358، وزارت کشور به فرمانداریهای سراسر کشور آغاز شده بود، در تاریخ 14/11/58 با وصول آخرین نتایج رسمی و قطعی استخراج آراء، خاتمه یافت و اشخاص زیر به ترتیب حائز اکثریت آراء شدند :
سید ابوالحسن بنی‌صدر 345/747/10 رای
سید احمد مدنی 1601/240/2 رای
حسن ابراهیم حبیبی 120/676 رای
داریوش فروهر 132/134 رای
که در نتیجه آقای سید ابوالحسن بنی‌صدر با اکثریت مطلق آرا به عنوان اولین رئیس جمهوری کشور جمهوری اسلامی ایران انتخاب شدند.
اکبر هاشمی رفسنجانی
سرپرست وزارت کشور ـ 14/11/ 1358
به این ترتیب همه چیز آماده تنفیذ حکم ریاست جمهوری توسط امام شد.
منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات 58-1357 ، انقلاب و پیروزی، زیر نظر عباس بشیری