تحلیل آیت الله هاشمی رفسنجانی از نحوه شکل شکل گیری شورای نگهبان در سال 1358

تاریخ 30/11/1358

     از همان آغاز پیروزی انقلاب که بحث تدوین پیش نویس قانون اساسی پیش آمد، ضرورت وجود مرجعی برای تطبیق قوانین مصوب مجلس با شرع مقدس، در بین نیروهای مبارز مسلمان مطرح بود و آن را با جدیت پیگیری می‌کردند. امام و سایر مراجع نیز بر روی این مسأله تاکید داشتند؛ البته مخالفتهایی هم با چنین بحثی در میان جمعی از گروههای سیاسی مخالف اسلام و چند نفر از سیاسیون بود، اما با توجه به سابقه‌ای که این مسأله در قانون اساسی دوران مشروطیت داشت، این مخالفتها زیاد شکل نگرفت و جدی نشد. به همین دلیل ما این مسأله را در پیش‌نویس قانون اساسی آوردیم؛ البته در آنجا، اینها شورای بودند که جمع حقوقدانان آنها نسبت به فقها از اکثریت برخوردار بود و شورا تنها به درخواست یکی از مراجع و یا رئیس جمهور، صلاحیت رسیدگی به قوانین را پیدا می‌کرد و چون واضح بود که در چنین شرایطی، این شورا خیلی نمی‌تواند مفید و موثر باشد، نمایندگان مجلس خبرگان در ترکیب و وظایف این شورا، تغییراتی ایجاد کردند، که باعث شد شورای نگهبان قانون اساسی، در متن نهایی قانون با قوت و قدرتی خاص بیاید و ضریب کارآیی و اثرگذاری آن افزایش قابل توجهی یابد.

     در اوج مبارزات انتخاباتی مجلس شورای ملی و در اجرای ]بند یک از اصل یکصدودهم [قانون اساسی، امام (ره) با معرفی حضرات آیات آقایان ]عبدالرحیم[ربانی شیرزای، ]لطف‌الله [صافی، ]محمدرضا[مهدوی کنی، ]غلامرضا[رضوانی، ]احمد[جنتی و ]یوسف[صانعی، به عنوان فقهای شورای نگهبان، ]در تاریخ 30 بهمن  1358[، اولین گام را برای شکل دادن به نخستین مجلس شورای ملی بعد از انقلاب، برداشتند.

     بعدآ من در مصاحبه‌ای، در پاسخ به این پرسش که حضرت امام، در انتخاب اعضای شورای نگهبان، چه مسائلی را در نظر گرفتند، گفتم: "آنچه امام در نظر گرفته‌اند این است که اعضای شورای نگهبان، اسلام‌شناس باشند و قدرت اجتهاد و قدرت تشخیص آنچه که در مجلس تصویب می‌شود، داشته باشند و به طور کلی اینها عدالت، علم و شهامت اظهار نظر داشته باشند".

     امام همچنین در این ایام ]4 اسفند  1358[، آقای دکتر بهشتی را ]در اجرای بند دو از اصل یکصدودهم قانون اساسی[، به سمت ریاست دیوان عالی کشور و آیت‌الله موسوی اردبیلی را به ریاست دادستانی کل کشور، منصوب کردند؛ البته مرحوم شهید بهشتی، بسیار مایل بود که به ایشان فرصتی داده شود که به عنوان دبیر کل حزب جمهوری اسلامی، این حزب را سروسامان جدی بدهد، اما تاکید امام بر نیاز قوه قضائیه، ایشان را مجاب ساخت، که این مسئولیت سنگین را بپذیرد.

     من در پاسخ به پرسشی مربوط به دلایل این انتصاب از طرف امام، گفتم: "مهمترین دلیل، لیاقت ایشان است. ما بدون یک ذره تعصب می‌گوئیم که ایشان از افراد کم نظیر این کشور هستند و متاسفانه دشمنان ما به همین دلیل او را می‌کوبند. خود امام یکبار به ایشان گفت که شما زیاد دشمن دارید، چون زیاد لایق هستید ودر یکی از سخنرانی‌هایشان هم گفتند به خاطر لیاقتش با او مخالفت می‌کنند و به همین دلیل، امام منصوب‌شان کرده و انتصاب بسیار بجایی است."

منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، کارنامه و خاطرات 58-1357 ، انقلاب و پیروزی، زیر نظر عباس بشیری