تاریخ شفاهی دفاع مقدس به روایت هاشمی رفسنجانی
نخستین جلد از مجموعه تاریخ شفاهی عصر انقلاب و جمهوری اسلامی با عنوان «روزها و روزگاران سخت» که جنگ ایران و عراق را از منظرآیت‌الله هاشمی رفسنجانی، فرمانده عالی جنگ، روایت می‌کند، همزمان با هفته دفاع مقدس توسط دفتر نشر معارف انقلاب منتشر می‌شود.
به گزارش ایلنا، عباس بشیری (نویسنده کتاب روزها و روزگاران سخت) گفت: کتاب «روزها و روزگاران سخت»، از حیث محتوا، شرح مفصلی از رویدادها و حوادث مربوط به جنگ تحمیلی و دفاع مقدس از روزهای اولیه شروع جنگ تا روزهای پایانی سال ۱۳۶۵ است که با رعایت توالی زمانی و با فصل‌بندی و عنوان‌بندی موضوعی و به صورت پرسش و پاسخ ارائه شده است.
وی هدف از تدوین این کتاب را پاسخگویی به همه ابهامات و شبهات احتمالی در مورد این رویداد تاریخی دانست و خاطرنشان کرد: پرسش‌های بسیاری پیرامون جنگ مطرح می‌شود، از جمله اینکه چرا جنگ شد؟ چرا جنگ بعد از فتح خرمشهر ادامه یافت؟ زمینه‌ها و اهداف تجاوز عراق و حامیان منطقه‌ای و جهانی آن چه بود؟ نقش حوادثی همچون تصرف سفارت آمریکا توسط دانشجویان و یا تاثیر اوجگیری اختلافات سیاسی و مخالفت بنی‌صدر با نیروهای انقلابی و مقابله گروهک‌ها با حامیان انقلاب و اعلام جنگ مسلحانه آنها، در تجاوز نیروهای عراقی به خاک ایران و تداوم آن، چیست؟ در این کتاب، فرمانده جنگ، به همه این پرسش‌ها پاسخ می‌دهد.
بشیری تصریح کرد: خواننده این کتاب می‌تواند چرایی پیروزی‌ها و ناکامی‌ها در عملیات‌های مختلفی چون خیبر، رمضان، کربلای چهار، کربلای پنج و فتح فاو و نیز تاثیر کمبود امکانات نظامی و اختلافات فرماندهان نظامی با یکدیگر و اثر سوء آنها در جبهه‌ها را از زوایای مختلف، در صحنه جنگ درک کند.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، در بخشی از مقدمه این کتاب نوشته است: وقتی طرح تدوین تاریخ شفاهی عصر انقلاب و جمهوری اسلامی، بر مبنای تدوین مجدد و موضوعی مجموعه مصاحبه‌های گذشته من و انجام مصاحبه‌های تکمیلی برای آنها مطرح شد، انجام آن را باتوجه به اقبال محققان و جوانان عزیز، از این نوع سبک نگارش رویدادهای تاریخی، مفید و مناسب دیدم و قول همراهی دادم و البته خواستم که موضوع جنگ ایران و عراق را، باتوجه به اهمیت تاریخی که دارد، در اولویت قرار دهند.
برای به نتیجه رسیدن این کار، ابتدا کلیه گفته‌های من در مورد جنگ، فیش‌برداری شد و سپس با بررسی مقایسه‌ای آنها با خاطرات، کمبودها، نواقص و ابهامات موجود در شرح این رویداد مهم تاریخ معاصر ایران، با انجام چند مصاحبه جدید، برطرف گردید. درنهایت، خودم نسخه اولیه تهیه شده را خوانده‌ام و طی چندین مرحله رفت و برگشت و انجام اصلاحات لازم، نسخه نهایی، تدوین و آماده انتشار شد.
عباس بشیری، پیش از این کتاب‌های «انقلاب و پیروزی» و «انقلاب در بحران» که کارنامه و خاطرات آیت‌الله هاشمی از سال‌های بحرانی ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹ است، تدوین و به بازار کتاب عرضه کرده است. برای تدوین این کتاب نیز بیش از دو سال کار مطالعاتی و تحقیقاتی مستمر انجام داده است.
وی با بیان علت توجه به این موضوع، اظهار داشت: تاریخ شفاهی، روشی است در تاریخ‌نگاری وقایع پیشین، که از آنسوی مرزها، به میان تاریخ‌نگاران ما آمده‌است. روشی که این روزها در میان اهل تحقیق و اهل نظر، مشتاقانی دارد، از آن حیث که می‌توان با آن به زوایای پنهان رویدادهای تاریخی رفت و ناگفته‌های غیررسمی را از میان روایت‌های رسمی خارج ساخت و در تلاشی اصولی و قاعده‌مند، گفته‌هایی را که ارزش و اهمیت تاریخی دارند، ثبت و ضبط کرد و برای آیندگان روایتی چندگانه که قابلیت روشنگری بیشتری نسبت به سایر روش‌های تاریخ‌نگاری دارد، برجای گذارد.
بشیری در پاسخ به این سوال که چرا تدوین تاریخ شفاهی عصر انقلاب و جمهوری اسلامی را به روایت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، مورد توجه قرار داده است، گفت: راوی تاریخ شفاهی، جایگاه خاصی دارد چون اوست که نگاه و تفسیر خود از وقایع را درمقابل سوالات مصاحبه‌کننده، ارائه می‌دهد و البته در این کنش و واکنش آگاهانه و هدفمند، میان راوی و مصاحبه‌کننده است که ناگفته‌های وقایع تاریخی، گفته و ابهامات آن، روشن می‌شود. بدیهی است آنچه این مسیر را پربارتر می‌نماید و گفته‌ها را شنیدنی‌تر و حکایت‌ها را خواندنی‌تر می‌کند، جایگاه و نقش راوی در صحنه حوادث تاریخی است.
وی افزود: با همین نگاه، می‌توان گفت که بی‌تردید یکی از معدودترین افرادی که می‌تواند تاریخ شفاهی عصر انقلاب و جمهوری اسلامی را به درستی روایت کند و زوایای ناپیدای آن را برای نسل امروز و فردای این سرزمین، هویدا نماید، حضرت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی است. ایشان به واسطه مسئولیت‌های مهمی که در دوران پیروزی انقلاب و بعداز آن برعهده داشته، در بطن حوادث و رویدادهای انقلاب بودند و می‌توانند علاوه بر نقل درست وقایع، درمورد چرایی برخی از تصمیمات مهم و ابهاماتی که در بعضی از رویدادهای تاریخی از جمله در مورد جنگ تحمیلی وجود دارد، پاسخگو باشند.
کتاب «روزها و روزگاران سخت»، دفتر اول، از مجموعه دو جلدی تاریخ شفاهی جنگ ایران و عراق به روایت فرماندهی عالی جنگ، در هشت فصل مصاحبه و یک فصل ضمائم تهیه و تدوین گردیده و همزمان با هفته دفاع مقدس، توسط دفتر نشر معارف انقلاب، ناشر تخصصی آثار هاشمی رفسنجانی، در شمارگان سه هزار جلد، منتشر می‌شود.