تأسیس مؤسسه مکتب تشیع و انتشار مجله ای به همین نام توسط آقای هاشمی و همفکران برای نشر افکار امام خمینی

تاریخ : 1/10/1337

     تأسیس مؤسسه تشیع یکی از اقدامات مهم روحانیون طرفدار امام خمینی است. این مؤسسه سعی داشت ناشر افکار امام خمینی باشد. مؤسسه مذکور فعالیت خود را در اوایل زمستان1337 آغاز کرد. سپس اولین نشریۀ سالانۀ خود را در اردیبهشت ماه 1338 منشر ساخت. آیت الله هاشمی رفسنجانی از بانیان و گردانندگان اصلی این نشریه، دربارۀ اهداف مؤسسه و نشریۀ مکتب تشیع می گوید:

     وقتی تصمیم گرفتیم «مکتب تشیع» را منتشر کنیم،  همه همکاران ما از مریدان امام بودند.  با توجه به خصوصیاتی  که اشاره کردم  مجذوب امام بودیم،  تا جایی که اواخر به بیت ایشان از بیت آقای بروجردی هم بیشتر اهمیت می دادیم.  مجله «مکتب اسلام» که منتشر شد،  احساس ما این بود که آقای شریعتمداری در آن محـور است؛  همین طور هم بود.  تجاری که مجله «مکتب اسلام» را از لحاظ مالی پشتیبانی می کردند،  از مریدهای آقای شریعتمداری بودند؛  همان هشت نفری که به عنوان مؤسس مطرح بودند. نویسندگان اصلیِ مقاله ها هم با ایشان رابطه صمیمی داشتند؛  و البته در آن زمان کار باارزشی بود و ابتکار از آن هاست.

میخواستیم «مکتب تشیع» را پایگاه تبلیغاتیِ امام بکنیم. من رفتم با امام مشورت کردم، اما ایشان، ضمن تشویق، از نویسندگان مقاله ها پرسیدند که لیست نویسندگان را به ایشان دادیم.  نظریاتی هم درمورد بعضی مسائل دادند،  اما توقع ما بیشتر بود. می خواستیم کار را با محوریت ایشان انجام بدهیم.  ایشان پرهیز داشتند از این که تصور بشود تمایلی دارندبه یک نشریه به عنوان وسیله تبلیغات.  به جای اینکه دلسرد شویم بر ارادتمان افزوده شد.

     وی در جایی دیگر دربارۀ تأسیس این نشریه و مؤسسان آن چنین می گوید: « در پایه گذاری مکتب تشیع در عمل، در همین حجرۀ [ مدرسۀ حجتیه ] بود با همکاری شهید با هنر و مرحوم محمد صالحی و آقای مهدوی کرمانی که به نوعی رقابت داشت با مکتب اسلام. آقایانی که مکتب اسلام را دایر کرده بودند از نظر رده بندی حوزه ای از ماجلوتر بودند؛ اطراف آقای شریعتمداری بودند، من و دوستانم از علاقمندان امام بودیم. در اواخر حیات آیت الله العظمی بروجردی، با آن که هم مرجیعت ایشان را پذیرفته بودند، با توجه به پیش بینی آینده، هر یک از مراجع در قم محور جمع خاصی بودند، موقیعت امام طوری بود که احرار حوزه را از نظر معنوی جذب می کرد. انتخاب امام برای ما مفهوم آزادگی و استقلال داشت. انتشار مکتب تشیع هم با چنین خط مشی و انگیزه ای بود و از حمایت نیروهای خودی هم برخوردار شد.

      بدین ترتیب اولین شمارۀ مجلۀ مکتب تشیع به عنوان سالنامه در416 صفحه و با شمارگان ده هزار نسخه انتشار یافت.اشتقبال از آن چندان بود که کمتر از یک ماه بعد پنج هزار نسخۀ دیگر از آن تجدید چاپ شد. به گفته هاشمی رفسنجانی، دست اندرکاران نشریآن را وسیله ای برای ارتباط با نسل جوان و به عنوان یک شبکه سراسری می دانستند:

     « این نشریه وسیله خوبی شد برای روشنگری و اشاعۀ اندیشۀ مترفی اسلامی و افکار روشن در سراسر کشور. جالب بود که ناگهان در اکثر شهرها و بخش ها نمایندگی داشتیم، نمایندگی هایی که نشریه را برای ما با قبض پیش فروش می کردند. چنین همکاری وسیعی برای ما خیلی دلگرم کننده بود. در پوشش مکتب تشیع ما به ایجاد یک شبکه فرهنگی - سیاسی فراگیر در کشور موفق شدیم.

     تصور ما این بود که هم با انتشار مقالات متنوع این نشریه که در آن همۀ ابعاد عبادی و سیاسی و اجتماعی  اسلام مطرح بود، افکار مردم را آماده می کنیم و هم شبکه ای را در اختیار داریم که به هنگام نیاز می توانیم از آن بهره برداری کنیم. شبکه ای تنظیم - علاوه بر حسینیه ها، مسجد ها و هیأت های مذهبی - که دفتری درقم داشت و در آن اسامی نمایندگی ها و همۀ کسانی که با ما رابطۀ مالی داشتند ثبت می شد، بدون آن که دستگاه ظنین شود و با حساسیت سیاسی ما را تعقیب کند. ما از همین وسیله برای طرح مسألۀ فلسطین که می رفت به فراموشی سپرده شود، استفاده کردیم، ضمن آن که از طریق ارتباطمان با بیرون ( فراسوی مرزها ) ایجاد و تقویت شد. در داخل هم روابط خوبی با مذهبی های جبهۀ ملی، آیت الله طالقانی، مهندس بازرگان و ... پیدا کردیم. در این زمینه آیت الله شهید آقای مطهری نقش مؤثری داشتند. »

     نویسندگان نشریه نیز طیف گوناگونی ازفضلای حوزه های علمیۀ قم و تهران و استادان دانشگاه را در بر می گرفت. کسانی چون علامه محمد حسین طباطبایی، محمد تقی فلسفی، سید خلیل کمره ای، حسینعلی راشد، مرتضی مطهری، صدرالدین بلاغی، مهدی بازرگانف سید محمود طالقانی، علیقلی بیانی، حاج سراج انصاری، امام موسی صدر، ناظرزاده کرمانی، سیدابوالفضل موسوی زنجانی، احمد آرام، عطاءالله شهاب پور، محمد تقی جعفری، محمد حسینی بهشتی، نعمت الله صالحی نجف آبادی، مهدی حائری یزدی، منوچهر ستوده، ناصر مکارم شیرازی، جواد فاضل و ... در این نشریه قلم می زدند.

     با توجه به استقبالی که از جانب طبقات گوناگون مردم از این نشریه به عمل آمد، دورۀ سه ماهۀ آن نیز منتشر گردید. اولین شمارۀ نشریه به این صورت در ابتدای پاییز 1338 به بازار مطبوعاتی ایران راه یافت. از دیگر اقدامات مؤسسه مکتب تشیع ترجمه مطالبی در معرفی شیعه به زبان های عربی، فرانسه و انگلیسی و نشر آن در پاریس، لبنان و مصر بود.

نشریۀ مکتب تشیع توسط آیت الله اکبرهاشمی رفسنجانی و محمد جواد باهنر اداره می گردید. بار عزیمت آقای باهنر به تهران، آیت الله هاشمی رفسنجانی به تنهایی این امر مهم را به عهده گرفت.  

در مجموع،  شناختی کامل از امام داشتیم.  هیچ نقطه ضعف و عیبی در ایشان سراغ نداشتیم.  بعضی چیزها هم که برای ما خلاف انتظار بود،  مثل روحیه انزوای ایشان، به صحنه نیامدن و یا موضع گیری نکردن،  در جریانات سیاسی گذشته مثل نهضت نفت و فداییان اسلام بعدها معلوم شد که حق با ایشان بوده است.  اگر ایشان رفتاری مطابق تمایلات ما داشتند، شاید برداشت خوبی نمی شد. ضمن آن که در زمان آیت الله العظمی آقای بروجردی، حفظ حریم ایشان ضروری بود.  هرحرکتی در قم بدون جلب رضایت آقای بروجردی توفیق پیروزی کاملی نداشت.

منبع: کتاب هاشمی رفسنجانی، دوران مبارزه، زیر نظر محسن هاشمی، دفتر نشر معارف انقلاب