آیت الله هاشمی رفسنجانی در آخرین سفرش به سرزمین وحی، با استفاده از روابط شخصی خود با «عبدالله بن عبدالعزیز» پادشاه وقت سعودی، اقدامی نامتعارف انجام داد و راهی فدک شد. وی در این سفر، همراهان زیادی را با خود برد، و البته عکاسان و فیلمبرداران را.

رهاورد ماندگار این اقدام، ثبت همیشگی فدک در برابر چشمان جهانیان بود؛ ثبتی پر فروغ  تا نتوانند فدک را نیز بمرور به وادی نسیان بکشانند.

هوش وافر آیت الله هاشمی  آنجا خود را بیشتر به رخ می کشد که وی «شیخ سعودی» را مقابل دوربین فیلمبرداری می آورد و از او می خواهد که تاریخچه فدک را بیان کند؛ و شیخ نیز آشکارا بیان می کند: "رسول الله فدک را به دخترش فاطمه زهراء بخشید و ...".

این بازدید تاریخی، جلوه های بی نظیر عاطفی نیز داشت؛ از جمله وقتی که مرحوم آیت الله هاشمی در اقدامی غیرمنتظره از آب مملو از جلبک بوستان فدک نوشید و در پاسخ شیخ سعودی ــ که با نگرانی از آلودگی آب، تلاش کرد تا مانع از این کار شود ــ گفت: "مگر می توان به فدک آمد و از چشمۀ فاطمه ننوشید؟" و بعد خطاب به همراهانش  توصیه کرد: "شما هم از این آب بخورید".

آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در سفر 10 روزه خود به عربستان سعودی، در حالی که به مدینه سفر کرده‌بود،‌ از وادی فاطمه یا همان منطقه تاریخی فدک نیز دیدن کرد.

آیت‌الله هاشمی رفسنجانی، برای بازدید از منطقه جغرافیایی فدک، صبح روز دو شنبه ، 20 خرداد 1387 ،با اتومبیل برای رسیدن به مقصود بیش از 260 کیلومتر را از شهر مدینه منوره به‌سوی استان «حائل» درنوردید و به شهر «حائط» و «حویطه» که به گفته آیت‌الله شیخ محمدعلی عمری رهبر شیعیان مدینه، همان «فدک» است، رسید. 

در شهر حائط، فرماندار و مسئولان این شهر از رئیس مجلس خبرگان استقبال کردند. مردم منطقه نیز با شور و شوق از خانه‌ها بیرون زده و بر بام‌ها و بلندی‌های اطراف مشغول تماشای صحنه‌های بازدید بودند. 

آقای نایف فرماندار شهر گفت: «اینجا فدک است و الان قدیمی‌ها هنوز به آن فدک می‌گویند. شهر حدود 35 هزار نفر جمعیت دارد ولی جمعیت کل منطقه به اضافه روستانشینان و عشایر کوچ نشین به صدهزار نفر می‌رسد». 

سپس، «محمد عبدالرحمن جابر»، پیرمرد از اهالی فدک، که قبلا رئیس دایره امر به معروف و نهی از منکر منطقه بوده و هم‌اکنون نیز طبق گفته خودش به دعوت مسئولان منطقه مشغول همکاری با آنهاست توضیحاتی در مورد این منطقه به هیأت ایرانی ارائه کرد و به سؤالات رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام پاسخ داد.

آیت‌الله هاشمی از او پرسید چرا به این منطقه فدک می گویند؟ 

عبدالرحمن جابر: «چون پیامبر اکرم آن را به حضرت فاطمه بخشید». 

هاشمی‌رفسنجانی پرسید: «چرا پیامبر آن را به حضرت فاطمه بخشید»؟ 

عبدالرحمن جابر پاسخ داد: «نظر ما این است که چون اهالی این منطقه بدون درگیری آن را به پیامبر اکرم هدیه کردند و پیامبر نیز آن را به حضرت فاطمه هدیه کردند». 

هاشمی‌رفسنجانی باز سوال کرد: «در این منطقه چه چیزهایی به نام فاطمه وجود دارد»؟ 

عبدالرحمن جابر در جواب گفت: «چشمه‌های هفت‌گانه فاطمه، مسجد فاطمه، وادی فاطمه، و بساتین (باغستان‌های) فاطمه». 

هاشمی‌رفسنجانی پرسید: «چرا اسم فدک را عوض کردید و حائط یعنی دیوار می‌گویید»؟ 

جابر نیز اظهار داشت: «در این منطقه سه دیوار بلند است که به صورت حلقه منطقه را احاطه نموده‌است. درون دیوارها باغ (بستان) فاطمه نام دارد که در «معجم البلدان» یاقوت حموی هم ذکر شده است. مسجدی که الان ترمیم شده مربوط به زمان پیامبر اسلام بوده که به مسجد فاطمه معروف است. ما آل‌جابر هستیم که قدمتی چند صدساله در منطقه داریم و پیش از دولت سعودی حکمران اینجا بوده‌ایم». 

هاشمی‌رفسنجانی باز پرسید: «مساحت کل فدک چقدر است»؟ 

و جابر پاسخ داد: «مساحت منطقه فدک 50 در 50 کیلومتر است». 

سپس هاشمی‌رفسنجانی سوال کرد: «آب منطقه چگونه است»؟ 

جابر در جواب اضافه کرد: «فدک دارای هفت چشمه آب بوده که به «عیون فاطمه» معروف است که به دلیل اهمال و بی‌توجهی به کشاورزی آب آن کم شده و شاید علت کمی آب حفر چاه‌های عمیق (آرتزین) در منطقه باشد». 

هاشمی‌رفسنجانی پرسید: «می‌خواهم از آب چشمه فاطمه بخورم». 

جابر و دیگر همراهان،‌ وی را منع کردند و گفتند: «آقای هاشمی این کار را نکنید چون نمی‌دانیم وضع آب چگونه است». 

هاشمی در حالی‌که قطرات اشک چشمانش با چشمه فاطمه مخلوط شده بود، گفت: «آیا بی‌سعادتی و حیف نیست که انسان تا اینجا بیاید و از چشمه فاطمه سیراب نشود»؟ 

این جمله باعث شد که قطرات اشک چشمان همراهان نیز در چشمه بریزد. 

سفر آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی، رییس مجلس خبرگان رهبری و رییس مجمع تشخیص مصلحت نظام به «فدک» که در 20 خردادماه جاری انجام شد، برای مسئولان عربستانی که وی را همراهی می‌کردند نیز بسیار جالب بود و تازگی داشت به طوری‌که در بازگشت به مدینه ضمن تشکر از ایشان که با این اقدام موجب شدند آنها نیز برای اولین بار قدم به فدک بگذارند، گفتند ما تاکنون از چنین مسائلی مطلع نبودیم و آنچه در فدک دیدیم و شنیدیم برای خود ما نیز تازگی داشت. 

سفر آیت‌الله هاشمی رفسنجانی به فدک در حالی صورت گرفت که قبل از آن نیز با ورود وی به قبرستان بقیع در ایام شهادت حضرت فاطمه زهرا(ع)، بانوان ایرانی برای نخستین بار توانستند وارد آن مزار نورانی شوند و در کنار دیگر زائران مشتاق به مرثیه سرایی و سوگواری یگانه دخت پیامبر اسلام بپردازند. 

آیت‌الله هاشمی‌رفسنجانی در این مراسم، پس از یک سخنرانی بی‌نظیر که مستقیم و برای اولین بار از همه کانا‌‌ل‌های تلویزیون عربستان سعودی در حضور بیش از 800 نفر از دانشمندان علما فقها و صاحبان فکر وفتوا پخش می‌شد مبانی نظری عملی و علمی اسلام را در محورهای چهارده گانه تبیین کرد. 

گفتنی است که فدک، منطقه‌ای در شمال شرق مدینه است که ملک شخصی پیامبر گرامی اسلام بود و ایشان آن‌را به حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها بخشیده بودند. 

اینجا همان مکانی است که بعد از رحلت پیامبر اکرم، غصب شد و عثمان آن ‌را به مروان‌بن‌حکم داد و او فدک را به دو فرزند خود عبدالملک و عبدالعزیز هبه کرد. 

عمربن‌عبدالعزیز که از خلفای بنی‌امیه از شاخه مروانی بود، وقتی به حکومت رسید فدک را به فرزندان حضرت زهرا برگرداند ولی یزیدبن‌عبدالملک وقتی به حکومت رسید آن ‌را پس گرفت و تا دوران خلاقت سفاح در دست بنی‌مروان بود تا اینکه سفاح آن را به حسن‌بن‌علی‌(ع) برگرداند تا میان اولاد حضرت زهرا تقسیم کند ولی منصور دوانیقی آن را از آنها گرفت. 

بار دیگر مهدی، فرزند منصور، فدک را به اولاد فاطمه زهرا برگرداند؛ اما موسی‌الهادی آن را از آنها پس گرفت و همچنان در دست بنی‌عباس بود تا اینکه مامون بار دیگر آن را به اولاد حضرت زهرا برگرداند و سرانجام متوکل عباسی فدک را از آنها پس گرفت... 

با این تاریخچه پرفراز و نشیب و پس از آنکه در هزار سال گذشته سرنوشت فدک در هاله‌ای از ابهام فرو برده شد، این منطقه مهم به حال خود رها شد و تحولات زیادی را پشت سر گذاشت تا اینکه در قرن اخیر به دلیل دیوارهای مستحکمی که به طول شش کیلومتر در شش کیلومتر در چهار طرف آن برای حفاظت اهالی از دزدان و اشرار وجود داشت به «‌حائط» معروف شد که به معنای دیوار است ولی نام فدک همچنان در اسناد و مدارک و بر زبان‌ها باقی ماند به طوری‌که حتی هم اکنون بر تابلوی ورودی شهر زیر نام حائط، کلمه «فدک» نیز به چشم می‌خورد. 
 

در محل فدک و بر یک بلندی که تقریباً همه جا پیداست ، می ایستد و به سوالات خبرنگار پاسخ می دهد:

س) حضرت‌عالی اولین عالم شیعه هستید که در این منطقه حضور پید اکردید. چه احساسی دارید؟ در جایی هستید که حضرت فاطمه زهرا در آنجا قدم گذاشته است.

ج) اولاً من به عنوان شیعه با برادران سنی فرقی ندارم. از لحظه ورود به اینجا با آقای محمد عبدالرحمان مثل برادر حرف می‌زنیم. ایشان خیلی چیزها می‌داند که من نمی‌دانم. ولی از لحاظ احساس الان بسیار حالت عاطفی پیدا کردم. می‌بینیم جایی که پیامبر اکرم(ص) به خاطر مدیریت خوبی که داشتند، باعث شد که این همه مزرعه و بستان بدون جنگ به ایشان واگذار شود که در سوره حشر قرآن به این مطلب اشاره شده است. بعدها پیامبر(س) بخشی از اینها را در اختیار حضرت فاطمه گذاشتند و خوشبختانه هنوز به این نام است. صبح که وارد شهر شدیم روی تابلوی آن هم حائط و هم فدک نوشته شد.

 فدک اسم قدیم و حائط اسم جدید است. می‌بینم اسم و آثار حضرت فاطمه در همه بخش‌های این وادی و منطقه دیده می‌شود.

س) خیلی ممنون

ج) موفق باشید.