اگر خاطرات آیت‌ا... هاشمی نبود...
روزنامه آرمان ملی پنجشنبه ۹ اردیبهشت در یادداشتی به قلم محمد محمودی تحلیلگر مسایل سیاسی، نوشت: از نگاه نگارنده پاسخ این سوال گزاره مهم در ۴ محور زیر قابل بررسی است: الف- فقدان مرجعیت تاریخی: یقینا اگر خاطرات آیت‌ا... هاشمی نبود، تاریخ انقلاب و جمهوری اسلامی ایران با فقدان مرجعیت تاریخی، که متکی بر اعتبار جایگاه راوی باشد، روبه‌رو می‌شد. رابطه منحصربه‌فرد آیت‌ا... هاشمی با امام و رهبری از یک طرف و مناصب بسیار کلیدی وی از سوی دیگر، چنان اعتبار کم‌نظیری به خاطرات آیت‌ا... هاشمی داده که برای دوست و دشمن جایی برای انکار مرجعیت تاریخی آن نمی‌گذارد.
ب- تبارشناسی شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی: نقاب‌زنی سیاسی یکی از مهمترین مخاطرات تاریخ انقلاب و جمهوری اسلامی ایران از ابتدا تا امروز بوده که معمولا در فقدان مرجعیت تاریخی و تحزب سیاسی در کشور، نه‌تنها فضای افکار عمومی را با سرگردانی روبه‌رو می‌کند، بلکه بهترین زمینه «نفوذ» و «انحراف» را نیز با ترویج مغاطلات تاریخی ایجاد می‌کند.
خاطرات آیت‌ا... هاشمی از دید نگارنده «کتاب مرجع» تبارشناسی شخصیت‌ها و جریان‌های سیاسی در کشور است که اگر امروز وجود نداشت، یقینا «نقاب‌زنی‌های سیاسی» این امکان را می‌یافت که با «وارونه‌نگاری‌های تاریخی» به مرحله بی‌بازگشت نهادینه‌سازی نفوذ و انحرافات در کشور بپردازند.
ج- تبیین شاخص اعتدال: بدون خاطرات آیت‌ا... هاشمی، «اعتدال» شاخصی عملگرایانه و تجربه شده در ساحت زندگی و زمانه یکی از ارشدترین چهره‌های انقلاب و جمهوری اسلامی ایران پیدا نمی‌کرد. با وجود ایجاز خاص به‌کار رفته در خاطرات آیت‌ا... هاشمی، تمامی مسائل مرتبط با نهادهای حاکمیتی، اختلافات باندی و جناحی، تندروهای داخلی و خارجی، کجراهه‌ها و انحرافات و ... مسیرهای حل و فصل آنها، به گونه‌ای مورد اشاره قرار گرفته که شاخص اعتدال در آنها کاملا هویدا باشد. واقعیت آن است که آیت‌ا... هاشمی با احاطه کامل به خطر «تکرار تاریخ» تلاش کرده که با ذکر مصادیق و چالش‌های حاصل از تندروی‌ها در مقاطع مختلف زمانی و ابعاد مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، هنری، نظامی و... شاخصی عملگرایانه از اعتدال را در خاطرات خود برای آیندگان به‌جای بگذارد که بسیار هم در این زمینه موفق بوده است.
د- تعریف متفاوت از روحانیت: یکی از بزرگترین خدمات خاطرات آیت‌ا... هاشمی ارائه تعریف متفاوتی از سیره سیاسی و شخصی زندگی یک شخصیت روحانی در تاریخ انقلاب و جمهوری اسلامی ایران است. آیت‌ا... هاشمی علاوه بر آنکه با تعمدی ستودنی بخش‌های مهمی از زندگی شخصی خود را - بی هراس از قضاوت دیگران- در لابه‌لای خاطراتش عیان ساخته، تلاش کرده با تقدس‌زدایی عامدانه از خود، راه مبارزه با خرافه‌سازی‌های سیاسی و مذهبی را هم به روحانیت نشان دهد. خاطرات آیت‌ا...هاشمی از نگاه نگارنده، بهترین آدرس برای دوری از «ریاکاری» و «خرافه‌گویی» در میان روحانیت برای بازگشت به جایگاه اصلی خود در میان «مردم» است.