احیای صنعت نفت ایران از پس ویرانه‌های جنگ
نقش آیت الله هاشمی رفسنجانی در بازسازی تاسیسات نفتی
خوزستان را می‌توان اصلی‌ترین نقطه رویارویی ایران و عراق در ۸ سال جنگ تحمیلی دانست از همین رو واضح است که تاسیسات نفتی ایران در قلب تولید نفت کشورمان از هشت سال درگیری نظامی آسیب‌های جدی دیده باشد.
بنابراین با اتمام جنگ یکی از مهمترین محورهای بازسازی کشور، توجه به تاسیسات و چاه‌های نفتی بود. اهمیت این موضوع به آن دلیل بیشتر بود که ایران در سال‌های بعد از جنگ، برای ساخت دوباره کشور، نیازمند ارز و درآمد بود و ایران این درآمد را از راه فروش نفت می‌توانست بدست آورد.
اما افزایش تولید و صادرات نفت کار آسانی نبود. چاه‌های نفت ایران در خوزستان، صدمات جدی دیده بود و از سوی دیگر، خارگ به عنوان شاهراه صادراتی نفت، آسیب‌های فراوانی را در ۸ سال جنگ متحمل شده بود. اگرچه با وجود این مسائل در ۸ سال جنگ تحمیلی حتی یک روز صادرات نفت ایران قطع نشد.
در این شرایط دولت سازندگی به ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی بر سر کار آمد.
آیت الله هاشمی رفسنجانی در حالی دولت را از پس ویرانه‌های جنگ تحویل گرفت که در سال ۶۸، ۲ میلیون و ۹۴۷ هزار بشکه نفت در روز تولید می‌شد و توانست در ۸ سال ریاست جمهوری این میزان را در سال ۷۶ به ۳ میلیون و ۵۲۳ هزار بشکه در روز برساند.
در دو سال اول جنگ به ۸ کشتی تجاری و نفتکش ایران حمله شد. پالایشگاه آبادان با ظرفیت ۶۲۰ هزار بشکه در روز، یعنی ظرفیتی معادل کل ظرفیت دیگر پالایشگاه‌های ایران با آغاز جنگ از کار ایستاد. خسارات وارد شده به ایران برای ۵ سال اول جنگ، ۳۰۹ میلیارد دلار برآورد شد که ۱۶۰ میلیارد دلار آن به خسارت‌های نفتی مربوط می‌شود.
اگرچه آیت الله هاشمی رفسنجانی در دوران حیات خود، بر سازندگی و توسعه زیرساخت‌های کشور اهتمام و همواره بر توسعه و تقویت صنعت نفت تاکید بسیاری داشت. با پایان جنگ تحمیلی و پس از رحلت امام (ره) و مسئولیت ایشان به عنوان رئیس جمهور، تلاش مضاعفی برای بازسازی زیرساخت‌های آسیب دیده در دوران دفاع مقدس آغاز و موج جدیدی از ساخت و ساز در کشور و از جمله در صنعت نفت آغاز شد.
در همین راستا، اصلاحات اقتصادی در شرکت ملی نفت ایران در دوره ریاست جمهوری او انجام شد. این اصلاحات با هدف توسعه عملکرد تجاری شرکت ملی نفت صورت گرفت، به این معنا که شرکت ملی نفت ایران باید بر مبنای اصول تجاری و اقتصادی کار می‌کرد.
آیت الله هاشمی رفسنجانی همواره بر این باور بود که تمامی بخش‌های شرکت ملی نفت باید سودآور باشد نه اینکه به دلیل استفاده از منابع دولتی توجه به سودآوری در آن کمرنگ شود. در همین زمان بود که اجازه ایجاد شرکت‌های خصوصی و مستقل در صنعت نفت داده شد و از این طریق انگیزه لازم برای کسب سود بیشتر از سرمایه گذاری‌های صنعت نفت و دیگر صنایع در مردم ایجاد شد.
در واقع مهمترین دستاورد آیت الله هاشمی رفسنجانی را می‌توان در کشف حوزه گازی پارس جنوبی در سال ۱۹۹۴ میلادی و توسط شرکت‌های خصوصی زیر مجموعه شرکت ملی نفت ایران دانست. این اکتشاف گازی که به دنبال ایجاد انگیزه کار در صنعت نفت، بازسازی ساختار صنعت نفت و شرکت ملی نفت در ایران و الزام به سودآور شدن تمامی بخش‌های صنعت نفت انجام شد جایگاه ایران را در سطح بین المللی و در بخش انرژی متحول کرد.
وی توانست در سال‌های ریاست جمهوری‌ا‌‌ش بستر آزادی بیشتر اقتصادی و کاهش نقش دولت در فعالیت‌های اقتصادی را فراهم کند و همین سیاست‌گذاری باعث شد تا در دوره او اقتصاد کشور به تدریج از زیر بار مشکلات جنگ خارج شود و رشد را تجربه کند.
اما توجه به توسعه صنعت نفت تنها به دوران ریاست جمهوری آیت الله هاشمی رفسنجانی محدود نمی‌شد. وی تا روزهای پایانی عمر خود وضعیت صنعت نفت را پیگیری می‌کرد، به طوری که آخرین سفر کاری وی نیز سفر به جزیره نفتی خارگ بود. آیت الله هاشمی رفسنجانی در این سفر با بیان اینکه خارگ کانون ثروت ایران است، گفت: جزیره خارگ در تاریخ اخیر ایران به عنوان کانون ثروت اقتصادی بوده و همواره این جزیره جایگاه مهمی در این عرصه دارد.
وی تصریح کرد: کارکنان صنعت نفت در دوران دفاع مقدس رشادت‌های بسیار زیادی را داشتند و در جزیره خارگ نیز شاهد جانفشانی‌های کارکنان صنعت نفت بودیم و صادرات نفت ایران قطع نشد.
وی اظهار داشت: جزیره خارگ قطب صادرات نفت ایران است و شاهد تسریع در روند صادرات نفت خام در این جزیره هستیم.
آیت‌الله هاشمی رفسنجانی اضافه کرد: پس از رفع تحریم‌ها شاهد افزایش چشمگیر میزان صادرات نفت از جزیره خارگ هستیم و امروز شاهد بهبود روند صادرات در این این جزیره هستیم.
وی با بیان اینکه در آن زمان سفرهای زیادی به خارگ انجام می‌شد، تصریح کرد: در دوران جنگ تحمیلی با حملات دشمن به این جزیره لوله‌ها و خطوط انتقال نفت قطع بود و مخازن ذخیره نفت آتش گرفته بود.
در پایان باید گفت، آیت الله هاشمی رفسنجانی یکی از کلیدی‌ترین افراد در انقلاب ایران، یکی از مهمترین افراد در دوران جنگ و یکی از تاثیرگذارترین افراد در دوره سازندگی بعد از جنگ است و رد پای او و سیاست‌هایش در بازسازی ضعف‌های کارکردی و قانونی شرکت ملی نفت ایران و جذب سرمایه‌های خارجی و داخلی در صنعت نفت کاملا مشهود است. توجه به ایجاد زیرساخت‌های لازم در بخش‌های مختلف و به ویژه صنعت نفت، زمینه را برای توسعه سال‌های بعد کشور فراهم کرد.
منبع: آنا