آبادانی ایران، دغدغه‌ای که سردار سازندگی را رها نمی‌کرد
سهیلا گلی‌زاده
آغاز دولت پنجم و دولت نخست هاشمی رفسنجانی با روزهای پس از جنگ ۸ ساله ایران و عراق گره خورد؛ روزهایی که کشور علاوه بر کسری بودجه حدود ۵۰ درصدی ناشی از سال‌های جنگ با نرخ رشد بالای بیکاری و نبود زیرساخت‌های لازم هم مواجه بود. در این روزها شاید مهمترین انتظار مردم نیز از دولت برنامه‌ریزی برای سازندگی و توسعه بخش‌های زیرساختی کشور بود و از همین رو نیز برنامه اغلب وزرای کابینه بر مبنای توسعه زیرساخت‌ها و بازسازی ویرانه‌های باقی‌مانده از جنگ شکل گرفت تا سازندگی در کشور معنا گیرد.
از سوی دیگر دولت پنجم تنها یک سال پس از پایان جنگ تحمیلی ۸ ساله ایران و عراق و در سال ۶۸ آغاز شد و طی دوران جنگ خسارت‌ها به کشور قابل ملاحظه بود و از همین رو هم بازسازی کشور بعد از جنگ از مهمترین دغدغه‌های پیش روی دولت محسوب می‌شد. بر همین اساس هم سهم بودجه پروژه‌های عمرانی در این دوران به طور چشمگیری نسبت به سایر فعالیت‌های دولت افزایش یافت و این سیاست به توسعه و تجهیز بخش کشاورزی و توسعه‌ی زیر ساخت‌های کشور در بخش‌های نیرو، سد سازی و راه‌سازی، بندر، نیروگاه، پالایشگاه و... در این دوران منتج شد.
همچنین توجه به مناطق محروم از دیگر سیاست‌های دولت هاشمی رفسنجانی بود به طوری که تاسیس معاونت مناطق محروم ریاست جمهوری را می‌توان ابتکار دولت سازندگی عنوان کرد. از سوی دیگر سیاست‌های باز اقتصادی و وضع قوانین ضد انحصار و خصوصی‌سازی از مهمترین اقدامات دولت در آن سال‌ها بود.
از آنجا که تهیه و تدوین برنامه‌های پنج ساله توسعه کشور در این دولت آغاز شد و نخستین برنامه پنج ساله توسعه اقتصادی بعد از انقلاب هم در این دولت اجرا شد، هنوز هم می‌توان دستاوردهای اقتصادی و زیربنایی دولت‌های پنجم و ششم را به وضوح در کشور نظاره‌گر بود.
مهمترین اولویت برنامه اول توسعه کشور در سال‌های ۶۸ تا ۷۳ با توجه به رکود بخش مسکن، تقویت سمت عرضه بود. افزایش سطح زیربنای مسکونی در کل کشور، تمرکززدایی و جلوگیری از رشد شهرهای بزرگ، بازسازی پس از جنگ، ارتقاء کیفی و کاهش سرانه موجود مسکن در کشور و هدایت تولیدات مسکن در جهت زیربنای کمتر متناسب با سرانه محلی، اعطای تسهیلات ویژه برای سازندگان مسکن استیجاری از جمله سیاست‌ها و برنامه‌های در نظر گرفته شده بود.
از دیگر سیاست‌های مورد توجه در این دوران، توسعه راه‌های زمینی، دریایی و هوایی بود. اکنون میزان راه‌های شریانی در کشور بالغ بر ۵۲ هزار کیلومتر است که علاوه بر آن ۱۰۰ هزار کیلومتر هم راه‌های فرعی و روستایی در کشور وجود دارند اما می‌توان مراحل ساخت بخش عمده این راه‌ها را مربوط به دوران سازندگی دانست.
برنامه دوم توسعه کشور نیز در دور دوم ریاست‌جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تدوین و در سال‌های ۷۴ تا ۷۸ اجرایی شد. در این برنامه نیز مهمترین اولویت‌ها تأمین بخشی از سود مورد انتظار سیستم بانکی، تأمین بخشی از سرمایه مورد نیاز ساخت مسکن گروههای کم‌درآمد توسط دولت بود و از همین رو تعریف مسکن اجتماعی برای گروههای کم‌درآمد، مسکن حمایتی برای گروههای میان درآمد و مسکن آزاد برای گروهای درآمدی بالا مورد توجه قرار گرفت.
با توجه به سیاست‌های اتخاذ شده در برنامه اول و دوم توسعه کشور، وضعیت عمومی بخش مسکن بهبود یافت به طوری که روند تغییرات شاخص های کلیدی بخش مسکن به خصوص تراکم خانوار در واحد مسکونی، این بهبود را به خوبی نشان می دهد. در برنامه نخست سیاست تقویت عرضه و در برنامه دوم ساخت مدرن بازار با شعار کوچک‌سازی و انبوه‌سازی مورد توجه قرار گرفت.
همچنین در این دوران بیش از ۶۰ سد مخزنی ساخته شد و توسعه شبکه‌های آبیاری و زهکشی و سایر اقدامات زیربنایی در بخش کشاورزی هم موجب شد تا محصولات استراتژیکی مانند گندم و محصولات زراعی با رشد تولید قابل توجه سالانه مواجه شوند.
در دولت پنجم نخستین نیروگاه بادی ایران به نام نیروگاه بادی منجیل در استان گیلان با ظرفیتی بالغ بر ۱۰۰,۸ مگاوات ساخته شد. همچنین ساخت و بهره‌برداری از نیروگاه حرارتی و سیکل ترکیبی شهید رجایی قزوین با ظرفیت ۲۰۴۲ مگاوات در آبان‌ماه سال ۷۱، نیروگاه سیکل ترکیبی گیلان در مجاورت شهر صنعتی رشت با ظرفیت ۱۳۰۵٫۶ مگاوات در سال ۷۱، نیروگاه سیکل ترکیبی بیستون با ظرفیت ۱۲۸۸ مگاوات در سال ۷۳، نیروگاه سیکل ترکیبی نیشابور با ظرفیت ۱۱۱۰٫۶ مگاوات در سال ۷۲، نیروگاه سیکل ترکیبی قم در جاده اراک با ظرفیت ۷۱۴ مگاوات در سال ۷۱، نیروگاه سیکل ترکیبی خوی در آذربایجان غربی با ظرفیت ۳۵۰ مگاوات در سال ۷۷، نیروگاه گازی کنگان در توابع شهرستان جم با ظرفیت ۱۶۴ مگاوات در سال ۷۴، نیروگاه گازی هسا در شرکت صنایع هواپیماسازی ایران (هسا) با ظرفیت ۸۷٫۶ مگاوات در سال ۶۸ و دولت سازندگی صورت گرفت.
سد جیرفت در استان کرمان با ظرفیت ۳۲,۴ مگاوات در سال ۷۶، نیروگاه‌های زنجیره‌ای یاسوج در شهرستان دنا با ظرفیت ۱۶.۹ مگاوات در سال ۷۳، سد الغدیر (نیروگاه فرقان) استان مرکزی با ظرفیت ۱۰.۴ در سال ۷۵، سد درودزن استان فراس با ظرفیت ۱۰ مگاوات در سال ۷۵، سد الغدیر (نیروگاه آسیابک) استان فارس با ظرفیت ۱۰ مگاوات در سال ۶۸، سد گلاب اصفهان با ظرفیت ۲.۸ مگاوات در سال ۷۵، نیروگاه شهید طالبی استان فارس با ظرفیت ۲.۳ مگاوات در سال ۷۳، سد جنت رودبار مازندران با ظرفیت ۲۱ مگاوات در سال ۷۵ و سد ارده گیلان به ظرفیت ۱۲۵ مگاوات در سال ۷۰ از دیگر دستاوردهای دولت هاشمی رفسنجانی در بخش نیرو بود.
منبع: آنا