واکنش ها به اظهارات رحیم صفوی در خصوص تلاش آیت الله هاشمی رفسنجانی برای ادغام ارتش و سپاه
سرلشکر رحیم صفوی فرمانده سابق سپاه برای چندمین بار و این بار در تاریخ 18 خرداد 1398 طی مصاحبه ای با خبرگزاری فارس گفت: « در سی‌ام بهمن ماه سال ۱۳۶۲ حضرت امام(ره) حکم فرماندهی جنگ را به آقای هاشمی داد و از سال ۶۲ تا پایان جنگ ایشان فرماندهی را عهده دار بود. در ۱۲ خرداد سال ۶۷ هم حضرت امام حکم بسیار قوی‌تری را به مرحوم آقای هاشمی رفسنجانی دادند که ایشان با آن حکم به دنبال ادغام ارتش و سپاه بود؛ جلسات فراوانی را نیز برگزار کرد و از آنجایی که آقای شیخ عبدالله نوری تجربه ادغام ژاندارمری، شهربانی و کمیته در یکدیگر و تشکیل نیروی انتظامی را داشت، مسئولیت ادغام ارتش و سپاه نیز از طرف آقای هاشمی به ایشان محول شده بود.در آن زمان حضرت آقا رئیس‌جمهور بودند و من نیز به عنوان قائم مقام فرمانده کل سپاه در بسیاری از این جلسات حضور داشتم؛ با رحلت حضرت امام و آغاز رهبری حضرت آیت الله خامنه ای چند روز بیشتر نگذشت که ایشان دستور دادند جلسات طرح ادغام ارتش و سپاه متوقف شود و فرمودند که من اعتقادی به ادغام ارتش و سپاه ندارم .»
وی پیشتر نیز چنین سخنانی را مطرح کرده بود و مرحوم آیت‌الله هاشمی هم حداقل در بخشی از خاطرات خود، دلیل چنین کاری را رفع مشکل دوگانگی نیروهای مسلح و مخارج گزاف سازمان‌ها و نیروهای تکراری با هدف انسجام بیشتر عنوان کرده است.
درخواست از سرلشگر صفوی برای شفاف‌سازی
در همین رابطه، عبدالله گنجی، مدیر مسئول روزنامه جوان در یادداشتی تلگرامی به این بخش از مصاحبه سرلشگر صفوی واکنش نشان داد و نوشت:« با احترام، بخشی از مصاحبه اخیر جنابعالی با خبرگزاری فارس که مربوط به سیاست ادغام ارتش و سپاه در پایان جنگ می‌باشد موجب شبهه و سوءبرداشت در فضای مجازی شده، لذا خواهشمند است با توضیحات تکمیلی به شفاف‌سازی کمک نمایید. »
نکاتی که مدیرمسئول روزنامه جوان به آن اشاره کرده بدین شرح است؛
1- از عبارت «حضرت امام حکم بسیار قوی‌تری را به مرحوم هاشمی رفسنجانی دادند که ایشان با آن حکم به دنبال ادغام ارتش و سپاه بود» چنین برداشت می‌شود که حضرت امام در آن حکم «قوی‌تر» یکی از مأموریت‌های هاشمی را ادغام ارتش و سپاه ذکر نموده بودند و در آنجا که می‌فرمایید «از رهبری حضرت آیت‌الله خامنه‌ای چند روز بیشتر نگذشته بود که ایشان دستور دادند جلسات طرح ادغام ارتش و سپاه متوقف شود» چنین برداشت می‌شود که حضرت آیت‌الله خامنه‌ای با آنچه در حکم امام به مرحوم هاشمی درباره ادغام آمده بود مخالفت کرده‌اند و در نتیجه ایشان از راهبرد سلف خویش عدول نموده‌اند.
2- اشکال دوم مصاحبه جنابعالی تولید ابهام در خصوص تقدم و تأخر زمانی است. طبق اعلام جنابعالی حکم هاشمی در 12 خرداد 1367 صادر شده است و شما تجربیات جناب عبدالله نوری در ادغام شهربانی، کمیته و ژاندارمری را علت ارجاع طرح ادغام به ایشان می‌دانید. این در حالی است که تجربه ادغام نیروهای سه‌گانه و تشکیل نیروی انتظامی سال 1370 رقم خورد و حکم اولین فرمانده نیروی انتظامی در تاریخ 12/1/1370 توسط فرمانده معظم کل قوا صادر شده است. اگر تجربیات عبدالله نوری باعث ارجاع طرح ادغام ارتش و سپاه به ایشان شده باشد باید سال 1370 طرح به ایشان ارجاع داده شده باشد زیرا ایشان در سال 1367 چنین تجربه‌ای را نداشته‌اند.
3- اگر بلافاصله بعد از شروع زعامت مقام معظم رهبری چنین طرحی متوقف شده باشد (خرداد 1368) در این زمان حتی ادغام شهربانی، کمیته و ژاندارمری انجام نگرفته بوده که تجربه جناب نوری در این باره به کمک بیاید.
همچنین در نامه 26 شهریور 1367 حضرت امام به فرماندهان سپاه که قاعدتاً جنابعالی نیز مخاطب آن بوده اید ایشان با صراحت می‌فرمایند «چه‌بسا از خود بپرسید که در شرایط صلح چه نیازی به وجود ما است که این هم از برکات معنویت و تحول در کشور ماست که پس از هشت سال دفاع مقدس خود احساس خستگی نمی‌کنیم ولی من به‌طور جد و اکید می‌گویم که انقلاب و جمهوری اسلامی و نهاد مقدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که به حق از بزرگ‌ترین سنگر‌های دفاع از ارزش‌های الهی نظام ما بوده است و خواهد بود به وجود یکایک شما نیازمند است چه صلح باشد و چه جنگ.» بنابراین نمی‌توان پذیرفت که مرحوم هاشمی بلافاصله پس از جنگ با حکم قوی‌تر از حضرت امام - در مقابل چشمان امام – مشغول آماده‌سازی طرح ادغام ارتش و سپاه باشد و حضرت امام این فراز را دو ماه بعد برای استمرار وجودی سپاه و عدم خروج فرماندهان از آن در دوران پس از جنگ به رشته تحریر درآورده باشند. لذا خواهشمند است در این باره ابهام‌زدایی و شفاف‌سازی فرمایند که آیا حضرت امام معتقد به ادغام بوده‌اند یا شخص مرحوم هاشمی با تفسیر موّسع از حکم امام اقدام به این کار نموده‌اند؟ همچنین روشن فرمایید که آیا حکم حضرت امام به مرحوم هاشمی در خصوص جانشینی فرمانده کل قوا که در تاریخ 12 خرداد 1367 صادر شده است با رحلت حضرت امام در تاریخ 14 خرداد 1368 منتفی شده است یا این مسئولیت در دوران ادغام نیروی انتظامی و بعد از زعامت مقام معظم رهبری ادامه داشته است؟»
آیت‌الله هاشمی خود در این‌باره چه گفته است؟
از آنجا که مراجعه به روزنوشت‌ها می‌تواند معتبرترین مرجع برای پاسخ‌گویی به ابهامات باشد، مرحوم آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در روزنوشت خاطرات ۲۳ شهریور ۶۷ در این‌باره نوشته است:«خدمت امام رفتم... درباره ادغام نیروهای مسلح مذاکره شد. با ادغام امکانات پشتیبانی موافق‌اند اما در حال حاضر ادغام ارتش و سپاه را صلاح نمی‌دانند و به‌طور جزم می‌گویند جنگ تمام شده است دیگر تجدید نمی‌شود و ادغام را مایه دعوا و نزاع و نارضایتی می‌دانند».
در خاطرات دوم فروردین سال ۶۸ وی نیز آمده است: «عصر به زیارت امام رفتم. وضع ارتش و سپاه را گفتم و مشکل دوگانگی نیروهای مسلح و مخارج گزاف سازمان‌ها و نیروهای تکراری و ضرورت انسجام را توضیح دادم، ولی امام نگرانند که ادغام ارتش و سپاه، باعث خشم آنها و درگیری شود؛ گرچه قبول دارند که سرانجام باید یکی شوند، ولی زمان را مناسب نمی‌دانند. اما با ادغام دو وزارتخانه دفاع و سپاه مخالفتی ندارند».
بی‌تردید تجارب آیت‌الله هاشمی رفسنجانی در جنگ هشت‌ساله که در قسمت اعظم آن از جانب حضرت‌امام(ره) نقش فرماندهی را بر عهده داشت در گرفتن بهترین تصمیم بسیار موثر بود. وی که از 12 خرداد 68 طی حکمی از سوی امام به عنوان جانشین فرمانده کل قوا منصوب شده بود، مسئولیت های روشنی را برعهده داشت که برای پی‌بردن به آنها متن کامل نامه حضرت امام خمینی(س) به وی در ادامه می‌آید؛
محتوای حکم امام خمینی(س) برای آیت‌الله هاشمی چه بود؟
«بسم اللَّه الرحمن الرحیم
جناب حجت الاسلام آقای حاج شیخ علی اکبر هاشمی رفسنجانی- دامت افاضاته
با توجه به درگیری رویاروی آمریکای جهان خوار علیه اسلام و ایران و هماهنگی غرب و شرق و ارتجاع منطقه در مبارزه با انقلاب اسلامی و جلوگیری از پیروزی اسلام، به پیشنهاد رئیس جمهور محترم، جناب حجت الاسلام آقای خامنه‌ای -دامت افاضاته- جنابعالی را با تمام اختیارات به جانشینی فرماندهی کل قوا منصوب می نمایم. و جنابعالی موظف به اجرای دستورات ذیل میباشید:
1- ایجاد ستاد فرماندهی کل تا تهیه زمینه وحدت کامل
2- هماهنگی کامل ارتش، سپاه، بسیج و نیروهای انتظامی در تمامی زمینه‌‌های دفاع مقدس اسلام.
بدیهی است انسجام و ادغام مورد قبول و صحیح ادارات و سازمان‌های مربوط و پشتیبانی کننده در هماهنگی نیروهای مسلح نقش اساسی را دارا خواهند بود.
3- تمرکز صنایع نظامی و تهیه مایحتاج دفاع مقدس‌مان و انسجام امکانات تعمیراتی، پشتیبانی، فنی، مهندسی، رزمی، آموزشی و تحقیقاتی و نیز بسیج همه امکانات و ابزار در جهت اهداف مشخص از سوی فرماندهی کل.
4- سعی در استفاده هر چه بهتر از امکانات و نیروها؛ و جلوگیری از به کار گرفتن امکانات مادی و معنوی در غیر موارد ضروری. و در همین راستا، حذف یا ادغام سازمان‌ها و تشکیلات تکراری و غیر ضروری.
5- تمرکز امور تبلیغی و فرهنگی نیروهای مسلح در تمام زمینه‌‌ها.
6- استفاده درست و قاطع از قوانین دادگاه نظامی در زمان جنگ و تنبیه متخلف در هر رده.
7- بهره برداری صحیح از کمک‌های مردمی در تمامی زمینه‌‌ها.
قوای مقننه و اجراییه و قضاییه موظفند تمامی امکانات و سیاست‌های خود را در جهت نیازهای جنگ به کار گیرند.
از مردم عزیز ایران و نیروهای نظامی و انتظامی می‌‌خواهم تا با صبر و شکیبایی انقلابی و با قدرت و استقامت در مقابل توطئه‌های استکبار جهانی ایستادگی نمایند؛ و مطمئن باشند که پیروزی از آنِ صابران است. جهان امروز غرق در نامردمی‌ها و حیله‌‌هاست؛ و شما یاران اسلام در اوج قداست و شرافت میباشید. من به همه شما دعا می کنم.
خداوند یار و پشتیبان مبارزانِ راه خدا باد. توفیق جنابعالی را از خدای تعالی مسألت دارم.
و السلام علیکم و رحمة اللَّه
روح اللَّه الموسوی الخمینی(صحیفه امام، ج21، ص: 56 و 57)
در این نامه مشخصاً به اصلاح ساختار نیروهای مسلح اشاره شده است؛ اصلاحی که لزوماً نمی‌توان ادغام یا عدم ادغام سپاه و ارتش را از آن استنباط کرد.
آیا هاشمی رفسنجانی در زمان ادغام نیروهای انتظامی جانشین فرمانده کل قوا بود؟
یکی از ابهامات وارد شده به مصاحبه رحیم صفوی، مربوط به نقش وی در نیروهای مسلح در دوران پس از رحلت امام و تأثیر وی در ادغام نیروهای انتظامی است.
مرحوم آیت الله هاشمی رفسنجانی تنها سه ماه پس از رحلت امام خمینی و حدود یک ماه پس از انتخاب به عنوان رئیس جمهور، از سمت جانشینی فرمانده کل قوا استعفا داد که رهبر انقلاب با آن موافقت کردند:
«بسم الله الرحمن الرحیم
محضر مبارک حضرت آیةالله خامنه‌ای
فرمانده کل نیروهای مسلح و رهبر معظم انقلاب اسلامی
با توجه به مسؤولیت جدید اینجانب و عدم فرصت کافی برای اداره امور نیروهای مسلح که نیاز به وقت زیادی دارد و امکان بروز ضعف و خسارت از این رهگذر برای امور کشوری و لشکری و با توجه به احاطه و آشنائی کامل آن مقام معظم به وضع نیروهای مسلح و امکان اعمال فرماندهی بدون واسطه و آثار سازنده ای که ارتباط مستقیم نیروها با شخص فرماندهی کل نیروهای مسلح می تواند در روحیه و نشاط و تحرک آنها داشته باشد با این که عنوان جانشینی فرماندهی کل نیروهای مسلح باعث افتخار و سربلندی اینجانب است ولی به خاطر حسن اجرای امور، خواهشمند است موافقت فرمائید که اینجانب از این سمت و مسؤولیت اداره نیروهای مسلح معاف باشم تا بتوانم به امور کشوری با وقت بیشتر بپردازم. امیدوارم با استمداد از عنایات الهی، آمادگی انجام هر گونه مأموریتی در این خصوص مثل گذشته در صورت ضرورت و نیاز داشته باشم.
اکبر هاشمی رفسنجانی
رئیس جمهور - ۹/۶/۶۸»
متن پذیرش استعفای آیت‌الله هاشمی از سوی رهبر معظم انقلاب نیز به شرح زیر است؛
«بسم الله الرحمن الرحیم
جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای هاشمی رفسنجانی - ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران
با سلام و تحیت، در پاسخ به استعفای جنابعالی از جانشینی فرماندهی کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی با توجه به مسؤولیت خطیر و بسیار مهم ریاست جمهوری و اداره ی کشور و دولت که اکنون بحمدالله با فضل الهی و اعتماد کم نظیر ملت به دست توانای شما سپرده شده است، موافقت و قبول خود را اعلام می دارم. لازم می دانم از زحمات طاقت فرسا و مستمر جنابعالی در تمشیت امور ارتش و سپاه در دوران پر ماجرای جنگ تحمیلی و اداره و فرماندهی نیروهای مسلح و هدایت آن در عملیات جنگ که همیشه با تلاش شبانه روزی و در موارد متعدد با پیروزی های بزرگ برای ملت ایران همراه بود، صمیمانه تشکرکنم.
آن دوران در سابقه ی درخشان مجاهدات جنابعالی صفحه ی منوری است که هرگز از حافظه ی ملت وفادار ما زدوده نخواهد شد "و ما عندالله خیر و ابقی."
خداوند وجود پربرکت شما را برای انقلاب و اسلام محفوظ بدارد و توفیقات خود را بر شما ارزانی فرماید.
والسلام علیکم و رحمةالله
سیدعلی خامنه ای
۱۱/۶/۶۸»