سخنرانی آیت الله هاشمی رفسنجانی در مراسم همایش فارغ‌التحصیلان دانشگاه آزاد اسلامی
بسم‌الله الرحمن الرحیم
الحمدلله و السلام علی رسول‌الله و آله
دیدن این همه فارغ‌التحصیل دانشگاه غیردولتی و نخبگان ارزشمند کشور، اساتید بزرگوار که برای پرورش سرمایه‌های اصلی کشور تلاش می‌کنند، منظره‌ی زیبایی است. این گوشه‌ای از واقعیت‌های موجود دانشگاه آزاد اسلامی است. خدا را شکر می‌کنیم و صمیمانه و خاضعانه توفیق شما مسؤولان و مدیران این دانشگاه را که توانسته‌اید چنین نهاد عظیمی را در یک ربع قرن به وجود بیاورید که الآن در عنفوان جوانی است، ارج می‌نهیم.
ثمرات این نهاد مقدس در سراسر کشور و در بخش‌هایی از دنیا، حضور مؤثری در همه‌ی زمینه‌های زندگی ما خواهد داشت. تا حدود زیادی این توفیق را مرهون تیزبینی و آینده‌نگری امام راحل می‌دانم . موقعی که این کار می‌خواست آغاز شود، هیچ فضایی در جامعه انقلابی برای کار غیردولتی از این قبیل آماده نبود. مخالفت‌ها بسیار جدی بود. امام با یک جمله و با یک هدیه کوچک، ولی پرثمر راه ما را باز کردند و این شما بودید که خوب توانستید از این موقعیت بهره بگیرید و به تقاضای متراکم جامعه پاسخ بدهید و این نهاد عظیم را با یک محاسبه ساده «وجود تقاضا و امکانات کار در مردم» ساماندهی و مدیریت کردید که امروز بیش از یک میلیون دانشجو و یک میلیون و هفتصد هزار فارغ‌التحصیل داریم که افتخارآمیز است و کارهای فراوانی در این دانشگاه صورت پذیرفته است.
ما در هیئت امنا برای توسعه کیفی این دانشگاه بزرگ هیچ محدودیتی قایل نیستیم. هرچه از طرف مدیران این دانشگاه پیشنهاد شود، با استقبال روبرو می‌شود. در توسعه کمی ملاحظاتی داریم که در حدّ ضرورت قبول می‌کنیم. ولی در توسعه کیفی و تولید علم و تحقیقات و پرورش انسان‌های بالا و با تراز عالی دست ما کاملاً باز است. اگر دانشگاه در این زمینه برنامه‌های جامعی ارایه کند، فکر می‌کنم تأمین نیازهای آن مشکل نباشد.
باید برای آینده در سه بُعد کارهای خوبی بکنیم: یکی در بُعد بین‌المللی، حیف است که این مجموعه عظیم نیروهای انسانی و با تجربه خوب، به کشورهایی که متقاضی هستند، نرود. البته در این بخش دولت باید کمک کند. اگر این اقدام در چند کشور موفق و ثمرات آن به دنیا اعلام شود به صورت جهشی تقاضاهای فراوانی خواهیم داشت.
بُعد دیگر استفاده بهتر از تخصص‌هایی است که در اختیار دانشگاه است. کانون فارغ‌التحصیلان خوب می‌تواند این بخش را اداره کند. از امسال به سرعت کارهای مهمی از مملکت به بخش خصوصی واگذار می‌شود و مردم با سرمایه انسانی و مالی خودشان سهم خوبی از توسعه و خدمات کشور را برعهده خواهند گرفت. اگر در چنین فضایی جمعیت ارزشمند فارغ‌التحصیلان شما که سازماندهی و شناسایی شدند و رشته‌های مشخص و بانک اطلاعات دارید، از این فرصت استفاده و به کشور عالمانه خدمت کنید، شاید مجموعه شما، یکی‌از مهمترین مجموعه‌توسعه کشور در دهه‌ی آینده و در ظرف چشم‌انداز بیست‌ساله، باشد.
طرح‌های عظیمی پیشنهاد خواهد شد، واگذاری‌های مهمی صورت خواهد گرفت و تقدم به نیروهایی مثل شما داده خواهد شد که باید ساز و کار حضور در این میدان را خود شما طراحی کنید. در دنیا اینجوری نیست که شرکت‌های بزرگ همه از ابتدا با انبوهی از سرمایه وارد شده باشند، مثل خود دانشگاه آزاد. از نقطه‌ای شروع می‌کنند و با بازار سرمایه و پول سر و کار دارند و با اعتباری که می‌توانند کسب کنند نیازهای سرمایه‌ای خودشان را از بازار موجود می‌گیرند که سرمایه و پول آنها از خودشان نیست. با اعتباری که دارند، با بانکهای دنیا قرارداد می‌بندند و تضمین دولت را می‌گیرند و با همین پولی که از بانکهای مختلف در کشورهای جهان می‌گیرند کار را انجام می‌دهند و سودش را محاسبه و کار را مدیریت می‌کنند. چرا شما نمی‌توانید این کارها را بکنید؟ اگر گروهایی از فارغ‌التحصیلان شما وارد این بخش شوند و اگر صادرات خدمات فنی و مهندسی به کشورهای جهان سوم به ویژه آفریقا پی‌گیری شود، شما می‌توانید کارهای بزرگی را در داخل و خارج بگیرید و خدمت کنید. ساز و کار این کارها معمولی و روشن است و فقط نیازمند مدیریت است تا وارد کار شوید.
بخش سومی که زیاد روی آن تکیه داریم، توسعه کیفی و تولید علم وکارهای نرم‌افزاری پیشرفته است. ما در چشم‌انداز بیست‌ساله، روی هایتک بسیار تأکید داریم و پی‌گیری می‌کنیم که این فنون پیشرفته و موتور حرکت توسعه‌ای را به دست آوریم. می‌دانیم بخش خصوصی خیلی خوب می‌تواند فعالیت کند. شما در نانو و در همه بخش‌های بیوتکنولوژی و IT و حتی فروع مسایل هسته‌ای و ... می‌توانید کارهای بزرگی انجام بدهید. دانشگاه آزاد اسلامی ظرفیت کارهای بزرگ را دارد.
یکی از چیزهایی که در دنیا بسیار اهمیت دارد، فن‌آوری ایتر، یعنی گرفتن انرژی از سیستم جوش است. الآن انرژی هسته‌ای را با شکاف هسته‌ای می‌گیرند که خطر انفجار وسایل نظامی را دارد. دنیا به سرعت به دنبال استفاده از فن‌آوری جوش هسته‌ای است. یعنی همین سیستمی که در خورشید عمل می‌شود. خورشید حرارت و نور را با همین سیستم ارایه می‌کند که یک منبع انرژی لایزال است. مواد این سیستم آب اقیانوس‌ها و دریاهاست. اگر این فن‌آوری حاصل شود، محتاج به منابع و مواد مشکلی نیست.
الآن پنج کشور دنیا با همکاری هم به دنبال این تکنولوژی هستند. بحث آنها در این است که اول در کجا آن را بکار بگیرند. گویا قبلاً دانشگاه آزاد اسلامی با کانادا در این خصوص مراوده‌ای داشت. آنها تجربه دوره گذشته را داشتند که مراحل ابتدایی تحقیقات آنها بود و امروز پیشرفت زیادی کردند. در سازمان انرژی هسته‌ای ایران هم پرونده و سابقه دارد. لذا دانشگاه آزاد اسلامی می‌تواند در این فضا حرکت کند. این سیستم انرژی هیچ خطری برای دنیا ندارد. چون بحث انفجار و مسایل نظامی در آن نیست. البته این سیستم در هیچ کجا به تولید انبوه نرسیده است و تولید آزمایشی داشته است، ولی مسلّم شده که قابل تحصیل است. اگر دانشگاه آزاد اسلامی وارد این فضا شود، مطمئن هستم که دولت در سایه سیاست‌های کلی نظام از آن پشتیبانی خواهد کرد. البته دولت هم ممکن است خودش به صورت مستقل وارد شود، ولی دست شما بازتر است و می‌توانید شرکایی از خارج بگیرید و به موازات پیشرفت دنیا، شما هم پیشرفت کنید.
به هر حال مسأله تولید علم و انبوه تحقیقات نیاز فعلی ماست و چشم‌انداز بیست ساله هم براساس دانایی محوری است که امید آن به دانشگاههاست. باید بسیاری از گروه‌های علمی و فنی را باز کرد. باید بسیاری از راههای نرفته را رفت. برای اینکه بتوانیم با محور دانایی اهداف بسیار بلندی را که در چشم‌انداز دیدیم، محقق سازیم، باید وارد این میادین شوید. فکر می‌کنم دولت از شما حمایت خواهد کرد.
میثاق پیشنهادی مرا تحت عنوان میثاق با مردم دیدید که چهارده فصل دارد که اولین فصل آن توسعه منابع انسانی است. توسعه منابع انسانی امروز در کشور ما به طور مساوی بین دانشگاههای دولتی و آزاد تقسیم شده است. هرچند ممکن است امکانات دولت بیشتر باشد، ولی راه شما آسانتر و دست شما بازتر است. مقررات پیچیدهِ‌ی اداری ندارید. لذا می‌توانید در این زمینه کار کنید. ثمرات این درخت مقدس امروز به بار نشسته و باید خود را نشان بدهد. ما باید توجه دولت را به کار بزرگ دانشگاه آزاد اسلامی جلب کنیم که به نیابت از دولت مانع از سرگردانی و انحطاط نسل جوان شده است. با آماری که تا این لحظه ارایه دادید 2.700.000 نفر فارغ‌التحصیل و در حال تحصیل و سی هزار دانشمند را در کادر علمی خود دارد.
اگر این بخش نبود، وضع کشور چگونه بود؟ جوانها کجا بودند؟ شما کجا بودید؟ کاری که دانشگاه آزاد اسلامی کرد، یکی از مهمترین نیازهای کشور را بدون اینکه از دولت هزینه‌ای بگیرد و باری بر دولت باشد، تأمین کرد. حتی مالیات هم به دولت پرداخت کرد. با کارهای عمرانی که کرده و با ساخت سیصد مرکز آموزش کارآفرینی و توسعه‌ای، سطح بسیاری از شهرها را بسیار بالا برده و آگاهی مردم را افزایش داده است.
این خدمات در آینده بیشتر خواهد شد و عمق خواهد گرفت. تحقیقاً حق آن است که دولت کمک کند. کمکی که شما می‌خواهید، کمک مهمی نیست. چندصد میلیارد تومان وام به دانشجویان این دانشگاه بدهند تا دانشجویان پس از اشتغال به صورت اقساط پرداخت کنند. چیزی است که به بسیاری از مردم بدون این خدمات، داده می‌شود. الآن سطح نقدینگی در کشور و در مراکز پولی و سرمایه‌ای آن‌قدر بالاست که این رقم‌ها، رقم‌های کمرشکنی نیست.
اگر آنها هم ندهند، این پول‌ها می‌آید و خانواده‌ها از بانک‌ها می‌گیرند. پس چرا دولت آن را تأمین نکند؟ اینجا، جای مطمئنی است، تضمین دارد و برمی‌گردد. همیشه معمول بوده است که در دانشگاههای دولتی به بچه‌ها شهریه می‌دادند و بعداً از آنها پس می‌گرفتند. توقع زیادی نیست. خوشبختانه مجلس امسال با رقم کمتری شروع کرد، ولی قطعاً باید کار زیادتری بکنیم تا موافقت مجلس و دولت را برای چنین کمکی بگیریم. مسایلی مثل مسکن استاد و خوابگاه دانشجو به وام‌هایی احتیاج دارد که اگر بدهند، به رفاه استاد ودانشجو کمک کردند که در سیاست‌ها هست.
اینها آرزوهای دور و درازی نیست، بلکه توقعات عملی و اجرایی است و هرکس که در رأس دولت باشد، نمی‌تواند از چنین انسان‌های فرهیخته و دانشجویان نیازمند غافل بماند. تفاوت فاحشی بین دانشجویان است که با کمترین نمره به دانشگاه دولتی و یا آزاد می‌روند. کسی که در دانشگاه دولتی می‌رود، از دولت شهریه و همه امکانات را می‌‌گیرد، ولی این امتیازات در دانشگاه آزاد نیست و این عدالت نیست. اگر دولت می‌خواهد همه تحصیل کنند، این تفاوت نمره نباید تا این حد فاصله ایجاد کند.
فکر می‌کنم با پی‌گیری به نتیجه می‌رسیم و مقاومتی در مقابل این خواسته‌ها نیست. شما روی مسایل مهمی که ما انتظار داریم، کار کنید و حساس باشید که مهمترین آنها مسایل جهانی و منطقه‌ای است. ما در داخل و منطقه با شرایط ویژه‌ای مواجه هستیم. معلوم است که دنیا دارد به سمت شرایط جدید می‌رود. معلوم است که امروز با رشد آگاهی و هوشیاری و انفجار اطلاعات، مردم، به خصوص جوانان در حال دگرگونی عظیمی هستند. آگاهی مردم به خاطر وضع شفاف واقعیت‌های دنیاست که همه چیز در اختیار اهل نظر و اهل مطالعه هست. این حالت، سطحی از توقعات، خواسته‌ها و برنامه‌ها را به طور خودکار در جوامع ایجاد می‌کند که باید برای جهت‌گیری و راه درست آنها مهندسی صورت بگیرد و راه مهندسی آن را فرزانگانی مثل شما می‌توانند انجام بدهند. نباید بگذاریم امواج پی در پی تحول که هر روز سریع‌تر به ساحل می‌رسند، ما را غافلگیر کند. باید از پیش محاسبه کنیم و جامعه را به گونه‌ای جلو ببریم که همه از ارتقاء اطلاعات و آگاهی‌ها و خواست‌ها و مطالبات در جهت دخالت در سرنوشت بهره‌گیری کنند. باید برای رشد امید و نشاط جامعه کمک کنیم که همه اینها مقدور است.
مطمئن باشید کسی نمی‌تواند جلوی این تحولات بایستد. کسی نمی‌تواند آگاهی‌های مردم را مهار کند. کسی نمی‌تواند با ندیده گرفتن مطالبات انبوه نسل جوان، کارهای گذشته را تکرار کند. هرچند کارهای گذشته خیلی خوب باشد، باز با شرایط جدید، جامعه باید وضع جدیدی داشته باشد و هر روز همراه پیشرفت دنیا، دانش، فنون، افکار، فرهنگ‌ها و تعامل فرهنگ‌ها جلو رفت. انشاءالله این اجلاس شما مبارک باشد. شاید تصمیمات خوبی در پیشرفت و توسعه کشور و اجرای برنامه‌های متکی بر چشم‌انداز بیست ساله اتخاذ بفرمایید.
برای توفیقات بیشتر شما دعا می‌کنیم.
والسّلام علیکم و رحمه‌الل