وَجَحَدُوا بهَا وَاسْتَیْقَنَتْهَا أَنفُسُهُمْ ظُلْمًا وَعُلُوًّا فَانظُرْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُفْسدینَ
و آنها را از روی ظلم و برتری جویی انکار کردند در حالی که قلب هایشان به آنها یقین داشت; پس بنگر که عاقبت مفسدان چگونه بود!.
1 - انکار معجزات الهی، از سوی فرعونیان با وجود یقین درونی به حقانیت آن
و جحدوا بها و استیقنتها أنفسهم
«جَحْد» (مصدر «جحدوا») به معنای نفی و انکار کردن است. «استیقان» (مصدر «إستیقنت») معادل «إیقان» و جمله «استیقنتها أنفسهم» حال برای ضمیر فاعل در «جحدوا» است; یعنی، در حالی که جان های آنان به الهی بودن آیات یقین داشت باز آنها را انکار کردند.
2 - آیات الهی، روشن و قابل درک برای همه جان ها و وجدان ها، حتی حق ستیزترین انسان ها
فلمّا جاءتهم ءایـتنا مبصرة ... و جحدوا بها و استیقنتها أنفسهم
3 - روحیه ستمگری و جاه طلبی فرعونیان، عامل موضع گیری آنان در برابر آیات الهی
و جحدوا بها... ظلمًا و علوًّا
4 - پیام و رسالت پیامبران الهی، ناسازگار با روحیه ظلم و جاه طلبی
و جحدوا بها و استیقنتها أنفسهم ظلمًا و علوًّا
5 - توصیه الهی به تأمل در سرنوشت تباه فرعونیان
فانظر کیف کان عـقبة المفسدین
6 - اضمحلال شکوه و شوکتِ مفسدان جاه طلب تاریخ، شایان عبرت و درس آموزی
کیف کان عـقبة المفسدین
7 - فرعونیان، مردمی فسادگر
فانظر کیف کان عـقبة المفسدین
8 - ظلم و جاه طلبی، فسادگری است.
ظلمًا و علوًّا . فانظر کیف کان عـقبة المفسدین
9 - فسادگری، ریشه بلاها و تباهی های جامعه فرعونی
فانظر کیف کان عـقبة المفسدین
10 - مفسدان، دارای فرجامی شوم
فانظر کیف کان عـقبة المفسدین
11 - «عن أبی عمرو الزبیری عن أبی عبداللّه قال: قلت له أخبرنی عن وجوه الکفر فی کتاب اللّه قال: الکفر فی کتاب اللّه علی خمسة أوجه: فمنها کفر الجحود علی معرفة و هو أن یجحد الجاحد و هو یعلم أنّه حق قد استقر عنده و قد قال اللّه عزّوجلّ: «و جحدوا بها و استیقنتها أنفسهم ظلماً و علوّاً»;(1)
از ابوعمر زبیری نقل شده که گفت: به امام صادق(ع) عرض کردم: مرا از اقسام کفر ـ که در کتاب خدا آمده است ـ خبر ده؟ فرمود: کفر در کتاب خدا بر پنج قسم است: یکی از آنها کفر انکاری است با وجود شناخت و آن این است که انکارکننده چیزی [از آیات الهی] را منکر شود در حالی که می داند آن چیز حتماً حق است. خداوند عزّوجلّ فرموده است: «و جحدوا بها و استیقنتها أنفسهم ظلماً و علوّاً»...».
آیات خدا
تکذیب آیات خدا 11; سهولت فهم آیات خدا 2; عوامل تکذیب آیات خدا 3; وضوح آیات خدا 2
انبیا
تعالیم انبیا 4; ظلم ستیزی انبیا 4
بلایا
منشأ بلایا 9
جامعه
آسیب شناسی اجتماعی 9; عوامل انحطاط جامعه 9
جاه طلبان
افساد جاه طلبان 8
جاه طلبی
موانع جاه طلبی 4
خدا
توصیه های خدا 5
روایت 11
ظالمان
افساد ظالمان 8
عبرت
عوامل عبرت 6
فرعونیان
آثار جاه طلبی فرعونیان 3; آثار ظلم فرعونیان 3; افساد فرعونیان 7; عوامل حق ناپذیری فرعونیان 3; لجاجت فرعونیان 1; مطالعه فرجام فرعونیان 5; یقین فرعونیان 1
فساد
آثار فساد 9
کفر
اقسام کفر 11
مفسدان
زوال قدرت مفسدان 6; عبرت از فرجام مفسدان 6; فرجام شوم مفسدان 10
موسی(ع)
تکذیب معجزه موسی(ع) 1; حقانیت معجزه موسی(ع) 1
پی نوشت ها :
1. کافی، ج 2، ص 389، ح 1; نورالثقلین، ج 4، ص 75، ح 8.