تفسیر آیات قرآن کریم – سوره عبس– آیه 34– کتاب تفسیر راهنما – تالیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

یَوْمَ یَفِرُّ الْمَرْءُ مِنْ أَخِیهِ

روزی که آدمی از برادرش می گریزد،

1 - قیامت، روز فرار هر انسانی از برادر خویش است.

یوم یفرّ المرء من أخیه

2 - رابطه خویشاوندی ـ هر چند قوی باشد ـ برای نجات از سختی های قیامت سودی ندارد.

یوم یفرّ المرء من أخیه

فرار از برادر، به معنای تنها گذاشتن او در شداید قیامت است.

3 - قیامت، روز احساس خطر; حتی از نزدیک ترین خویشاوندان خود*

یفرّ المرء من أخیه

فرار از برادر، حاکی از خطری است که باقی ماندن در کنار او، آن را محتمل می سازد; چه خطری باشد که فرار از آن سودی نمی بخشد (نظیر گذشت نکردن برادر از حقوقی که برادرش آن را پایمال کرده است) و چه خطری که توهمی بیش نیست (نظیر این گمان که اگر بماند به آتش او بسوزد).

4 - ناتوانی همگان، از مقاومت در برابر سختی های قیامت

یوم یفرّ المرء

فرار مردان ـ با توجّه به این که ترجیح فرار بر قرار به ویژه برای مرد تحمل نوعی زبونی و حقارت است ـ نشانگر سنگینی مشکلات قیامت و ناتوانی همه انسان ها از تحمّل آن است.

5 - حاضران صحنه قیامت، از مؤاخذه دیگران و گرفتن حقوق خود ـ حتی از نزدیک ترین خویشاوندان ـ چشم پوشی نخواهند داشت.*

یوم یفرّ المرء من أخیه

فرار از برادر و ترس از روبه رو شدن با او، حاکی از واقع شدن در مؤاخذه شدید از سوی او است; به گونه ای که شخص گمان می کند که اگر فرار نکند، گرفتار خواهد شد.

6 - شدّت گرفتاری مردم در قیامت، مانع پرداختن آنان به حلّ مشکلات دیگران; حتی خویشاوندان خویش

یوم یفرّ المرء من أخیه

جمله «لکلّ ... شأن یغنیه» در آیات بعد، می تواند قرینه بر انگیزه فرار در قیامت باشد; یعنی، هر کس آن قدر به خود مشغول است که گوش و چشم خود را بر فریاد و زاری دیگران فرو می بندد و از درگیر ساختن خود با مسائل آنان می گریزد.

انسان

عجز اخروی انسان ها 4

قیامت

آثار سختیهای قیامت 6; احساس خطر در قیامت 3; ایفای حق در قیامت 5; بی تأثیری خویشاوندی در قیامت 2; سختیهای قیامت 4; فرار از برادر در قیامت 1; موانع رفع مشکلات در قیامت 6; ویژگیهای قیامت 1، 2، 3، 4، 5