تفسیر آیات قرآن کریم – سوره شعراء – آیه 75 – کتاب تفسیر راهنما – تألیف آیت الله هاشمی رفسنجانی

قَالَ أَفَرَأَیْتُم مَّا کُنتُمْ تَعْبُدُونَ

گفت: پس آیا می دانید که آنچه پرستش می کنید،

1 - اقدام ابراهیم(ع) به سرزنش قوم خود، به خاطر پرستش کورکورانه بت ها

قال أفرءیتم ما کنتم تعبدون

استفهام در «أفرءیتم» توبیخی است و مفاد آن این است که: چرا در باره آنچه می پرستید، اندیشه نمی کنید و صرفاً متکی به تقلید کورکورانه از نیاکان خود هستید؟

2 - ابراهیم(ع)، برانگیزاننده قوم خویش به نگرش مجدد نسبت به پرستش بت ها

قال أفرءیتم ما کنتم تعبدون

«رأی و رویة» (مصدر «رأیتم») هم در مورد نگاه کردن با چشم به کار می رود و هم در نگریستن با عقل. در این جا مورد اخیر مراد است. ضمناً استفهام در«أفرأیتم» توبیخی و دربردارنده نوعی ترغیب به تأمل و اندیشیدن در عبادت بت ها است.

3 - لزوم استوار بودن باورهای دینی بر دلایل عقلی و نه بر تقلید و سنّت ملّی، در بینش ابراهیم(ع)

قال أفرءیتم ما کنتم تعبدون

4 - روشن بودن بطلان بت پرستی، تنها با اندکی تأمل و خردورزی

قال أفرءیتم ما کنتم تعبدون

برداشت یاد شده با توجه به توبیخی بودن استفهام در آیه بالا استفاده می شود; زیرا مفاد آن این است که اگر شما درباره آنچه می پرستید (بت ها) قدری می اندیشیدید، هرگز به آن اقدام نمی کردید.

ابراهیم(ع)

بینش ابراهیم(ع) 3; روش احتجاج ابراهیم(ع) 3; سرزنشهای ابراهیم(ع) 1; قصه ابراهیم(ع) 1، 2; نقش ابراهیم(ع) 2

بت پرستی

وضوح بطلان بت پرستی 4

تعقل

تعقل در بطلان بت پرستی 4

عقیده

برهان در عقیده 3

قوم ابراهیم

بت پرستی قوم ابراهیم 1; سرزنش قوم ابراهیم 1; منشأ تحریک قوم ابراهیم 2