أَوْ تَقُولَ حِینَ تَرَی الْعَذَابَ لَوْ أَنَّ لِی کَرَّةً فَأَکُونَ مِنَ الْمُحْسنِینَ
یا وقتی عذاب را می بیند بگوید: ای کاش! برای من بازگشتی بود تا از نیکوکاران می شدم.
1 - آرزوی کافران و گنه کاران، هنگام مشاهده عذاب الهی، به بازگشت دوباره به دنیا
أو تقول حین تری العذاب لو أنّ لی کرّة
«لو» در آیه شریفه، برای تمنّی است.
2 - احسان (نیک کرداری و نیکی کردن به دیگران)، هدف و فلسفه درخواست کافران از بازگشت دوباره به زندگی دنیایی
لو أنّ لی کرّة فأکون من المحسنین
«إحسان» هم شامل نیکی به خود می باشد و هم نیکی به دیگران (لسان العرب ). این واژه در آیه شریفه ممکن است به هر دو معنا باشد.
3 - برخی از کافران لجوج و گنه کاران سرمست، تنها به وقت مشاهده عذاب الهی و یقین به نزول آن، بیدار گشته و در برابر سخن حق (قرآن) تسلیم شده و از آن پیروی می کنند.
أو تقول حین تری العذاب لو أنّ لی کرّة فأکون من المحسنین
4 - بازگشت به دنیا ـ حتی برای احسان کردن و جبران گذشته ها ـ برای هیچ کس ممکن نیست.
لو أنّ لی کرّة فأکون من المحسنین
5 - ظهور ارزش احسان، برای کافران و گنه کاران در قیامت
لو أنّ لی کرّة فأکون من المحسنین
6 - غبطه و حسرت کافران و گنه کاران به حال محسنان در قیامت
لو أنّ لی کرّة فأکون من المحسنین
7 - در قیامت، راهی برای جبران گذشته ها و انجام هیچ عملی نیست.
لو أنّ لی کرّة فأکون من المحسنین
از این که کافران و گنه کاران برای جبران کوتاهی های خود، تقاضای بازگشت به دنیا را دارند، می توان به این حقیقت رسید که قیامت روز عمل و تلاش نیست.
8 - محسنان، دارای مقام و جایگاهی حسرت برانگیز در قیامت
لو أنّ لی کرّة فأکون من المحسنین
9 - اعتراف کافران و گنه کاران به نقش خود در تعیین سرنوشت خویش
أن تقول نفس یـحسرتی علی ما فرّطت ... و إن کنت لمن السـخرین ... لو أنّ لی کرّة فأکون من المحسنین
10 - تقوا و احسان، دو عنصر سعادت آفرین و رهایی بخش از عذاب الهی
من قبل أن یأتیکم العذاب ... لکنت من المتّقین ... فأکون من المحسنین
آرزو:
آرزو ی بازگشت به دنیا 1، 2
احسان:
آثار احسان 10; ارزش احسان 5
ارزشها:
ارزشها در قیامت 5
بازگشت به دنیا:
استحاله بازگشت به دنیا 4
تقوا:
آثار تقوا 10
حق:
تسلیم به حق 3
خود:
اقرار علیه خود 9
سرنوشت:
عوامل مؤثر در سرنوشت 9
سعادت:
عوامل سعادت 10
عذاب:
آثار رؤیت عذاب 3; عوامل نجات از عذاب 10
عمل:
تجسم عمل 5; جبران عمل 4; فرصت عمل 7
قرآن:
پیروی از قرآن 3
قیامت:
ظهور حقایق در قیامت 5; ویژگیهای قیامت 7
کافران:
آرزوهای کافران 1، 2; اقرار کافران 9; حسرت اخروی کافران 6; سرنوشت کافران 9; عذاب کافران 1; عوامل تنبه کافران 3; کافران در قیامت 5، 6; کافران و احسان 2; کافران هنگام عذاب 3
گناهکاران:
آرزوهای گناهکاران 1; اقرار گناهکاران 9; تنبه گناهکاران هنگام عذاب 3; حسرت اخروی گناهکاران 6; سرنوشت گناهکاران 9; عذاب گناهکاران 1; عوامل تنبه گناهکاران 3; گناهکاران در قیامت 5، 6
محسنان:
مقامات اخروی محسنان 8; مقامات محسنان 6