وَالَّذینَ یَنقُضُونَ عَهْدَ اللّهِ مِن بَعْد مِیثَاقِهِ وَیَقْطَعُونَ مَآ أَمَرَ اللّهُ بهِ أَن یُوصَلَ وَیُفْسدُونَ فِی الأَرْضِ أُوْلَئِکَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَلَهُمْ سُوءُ الدَّارِ
و کسانی که عهد خداوند را پس از استوار کردنش می شکنند و آنچه را خداوند بدان فرمان داده - که پیوند داشته و برقرار باشد - می گسلند و در زمین فساد می کنند ، اینانند که لعنت بر آنهاست و ناگواری این دیار از آنِ ایشان است.
1ـ خداوند انسانها را به عهدها و پیمانهایی ملزم ساخته است.
والذین ینقضون عهد الله
مراد از «عهد الله» ـ چنان چه در آیه 20 گذشت ـ عهدها و پیمانهایی است که خداوند با انسانها دارد و یا عهدها و پیمانهایی است که آدمیان با خداوند می بندد.
2ـ حرمت شکستن عهدها و پیمانهایی که خداوند برعهده انسانها قرار داده است.
والذین ینقضون عهد الله ... أُولـئک لهم اللعنة و لهم سوء الدار
3ـ حرمت شکستن پیمانهایی که آدمیان با خدا دارند.
و الذین ینقضون عهد الله
4ـ نقض پیمان به ویژه پس از تأکید بر آن ، امری ناروا و نکوهیده است.
و الذین ینقضون عهد الله من بعد میثـقه ... أُولـئک لهم اللعنة و لهم سوء الدار
«میثاق» در «من بعد میثاقه» مصدر و به معنای استحکام بخشیدن است و ضمیر در «میثاقه» به «عهد» برمی گردد. بنابراین «من بعد میثاقه» ; یعنی ، پس از استحکام بخشیدن به عهد و تأکید بر پایبندی به آن.
5ـ خداوند به برقرار کردن پیوندهایی فرمان داده و رعایت آنها را بر آدمیان واجب کرده است.
والذین ... یقطعون ما أمر الله به أن یوصل
برای توضیح عبارت «ما أمر الله» به آیه 21 ذیل برداشت شماره 1 رجوع شود.
6ـ فسادگری در زمین از محرمات الهی است.
والذین ... یفسدون فی الأرض أُولـئک لهم اللعنة و لهم سوء الدار
7ـ کسانی که به پیمانهای الهی پایبند نباشند ، به لعنت خدا و دوری از رحمت او گرفتار خواهند شد.
والذین ینقضون عهد الله ... أُولـئک لهم اللعنة
8ـ آنان که به برقراری پیوندهایی که خداوند به برقرار ساختن آنها فرمان داده ، ملتزم نباشند ، به لعنت و دوری از رحمت گرفتار خواهند شد.
والذین ... یقطعون ما أمر الله به أن یوصل ... أُولـئک لهم اللعنة
9ـ فسادگران در زمین به لعنت خداوند و دوری از رحمت او گرفتار خواهند شد.
و الـذین ... یفـسدون فی الأرض أُولـئک لهم اللعنة
10ـ دوزخ ، سرایی شوم و فرجامی ناگوار برای دوزخیان
و لهم سوء الدار
مقصود از سرای شوم دنیا (سوء الدار) ـ به قرینه مقابله آن با «عقبی الدار. جنات عدن» در آیه 22 و 23 ـ دوزخ، است.
11ـ سرای شوم (دوزخ) از آنِ کسانی است که پیمانهای الهی را نقض کنند و پیوندهایی که خداوند به برقراری آنها فرمان داده ، نادیده انگارند.
والذین ینقضون عهد الله ... و یقطعون ما أمرالله ... لهم سوء الدار
12ـ آنان که در زمین فساد می کنند ، به سرایی شوم (دوزخ) گرفتار خواهند شد.
و الذین ... یفسدون فی الأرض ... لهم سوء الدار
13ـ «دخل عمرو بن عبید علی أبی عبدالله(ع) فلما سلّم و جلس ... قال: اُحبّ أن أعرف الکبائر من کتاب الله عزوجل ، فقال: ... منها: ... نقض العهد و قطیعة الرحم لأن الله عزوجل یقول: «اُولـئک لهم اللعنة و لهم سوء الدار»... ;(1)
عمرو بن عبید بر امام صادق(ع) وارد شد و بعد از سلام نشست ... و گفت: دوست دارم گناهان کبیره را از کتاب خدا بشناسم، پس حضرت فرمود:... یکی از آن گناهان ... عهدشکنی و قطع رحم است ; چون خداوند عزوجل می فرماید: أُولـئک لهم اللعنة و لهم سوء الدار ...».
احکام: 2، 3، 5، 6
افساد:
احکام افساد 6; حرمت افساد 6; کیفر افساد 9، 12; موارد افساد 6، 9، 12
انسان:
تکالیف انسان ها 1
جهنم:
شومی جهنم 10; موجبات جهنم 12
جهنمیان: 11، 12
خدا:
اوامر خدا 1، 5; عهد خدا با انسانها 2
رحمت:
محرومان از رحمت اخروی 7، 8، 9
روابط واجب: 5
آثار قطع روابط واجب 11
روایت: 13
شرک:
گناه شرک 13
صله رحم:
گناه قطع رحم 13
عمل:
عمل ناپسند 4
عهد:
احکام عهد 2، 3;اهمیت وفای به عهد 7; وجوب وفای به عهد 1
عهدشکنان:
عهدشکنان در جهنم 11; فرجام شوم عهدشکنان 11; لعن بر عهدشکنان 7
عهدشکنی:
آثار عهدشکنی با خدا 11; حرمت عهدشکنی 2، 3; عهدشکنی با خدا 3، 7; گناه عهدشکنی 13; ناپسندی عهدشکنی 4
گناهان کبیره: 13
لعن:
مشمولان لعن 7، 8، 9
محرمات: 2، 3، 6
مفسدان:
فرجام شوم مفسدان 12; لعن برمفسدان 9; مفسدان در جهنم 12
واجبات: 1، 5
پی نوشت ها :
1. کافی، ج 2، ص 287، ح 24 ; نورالثقلین، ج 2، ص 502، ح 117.