وَمَا أَهْلَکْنَا مِن قَرْیَةٍ إِلاَّ وَلَهَا کِتَابٌ مَّعْلُومٌ
و هیچ شهری را نابود نکردیم مگر این که برای آن سرنوشتی معین بود.
1- هلاکت و نابودی هر جامعه انسانی، دارای قانون و اجلی مکتوب و معین
و ما أهلکنا من قریة إلاّ و لها کتاب معلوم
2- مرگ و میرها و تحولات طبیعی در جوامع، به دست خداوند و به تقدیر اوست.
و ما أهلکنا من قریة إلاّ و لها کتاب معلوم
3- هشدار خداوند به کافران هدایت ناپذیر مکه، مبنی بر اینکه مهلت دادن به آنان به معنای تداوم بخشیدن به زندگیشان نیست; بلکه همواره در معرض هلاکتند.
ربما یودّ الذین کفروا لو کانوا مسلمین. ذرهم ... فسوف یعلمون. و ما أهلکنا من قریة إلاّ و لها کتاب معلوم
ذکر این آیه، پس از تهدید «فسوف یعلمون» احتمالاً برای دفع اشکال مقدر می باشد و آن اشکال این است که: کفار پس از مهلت یافتن با امر «ذرهم یأکلوا ...» چنین نپندارند که زندگیشان ادامه دارد.
4- توضیح و بیان قانون مندی تحقق وعیدهای خداوند درباره کافران، روش تعلیمی قرآن برای روشنگری اذهان و دفع شبهات احتمالی درباره آن
و ما أهلکنا من قریة إلاّ و لها کتاب معلوم
ذکر این آیه، پس از تهدید «فسوف یعلمون» احتمالاً برای دفع اشکال مقدّر می باشد و آن این است که کفار ممکن است بگویند: چرا عذاب فوراً رخ نمی دهد و چگونه و کی چنین وعیدی تحقق خواهد یافت؟ و خداوند جواب می دهد: وعیدها دارای حساب و قانون است.
5- اراده و خواست خداوند، دخیل در تحولات و رخدادهای تاریخی
و ما أهلکنا من قریة إلاّ و لها کتاب معلوم
6- اطلاعات و خبرهای مربوط به حادثه ها و تحولات جوامع بشری، دارای بانک اطلاعات و کتابی معین
و ما أهلکنا من قریة إلاّ و لها کتاب معلوم
7- هر جامعه، دارای هویت، حیات و قوانین مشخصی جدا از افراد آن جامعه
و ما أهلکنا من قریة إلاّ و لها کتاب معلوم
اجل
اجل مسمّی 1
انذار
انذار از هلاکت 3
بلایا
منشأ بلایای طبیعی 2
تاریخ
منشأ تحولات تاریخ 5
تحولات اجتماعی
منشأ تحولات اجتماعی 2
جامعه
اجل جامعه 1; حقیقت جامعه 7; حیات جامعه 7; قانونمندی جوامع 7; قانونمندی هلاکت جامعه 1; وجود جامعه 7
حوادث
بانک اطلاعات حوادث 6
خدا
اختصاصات خدا 2; انذارهای خدا 3; حتمیت وعیدهای خدا 4; قانونمندی وعیدهای خدا 4; مقدرات خدا 2; مهلت های خدا 3; نقش اراده خدا 5; نقش مشیت خدا 5
قرآن
تعالیم قرآن 4
کافران مکه
انذار کافران مکه 3; فلسفه مهلت به کافران مکه 3
مرگ
منشأ مرگ 2