یَوْمَ یَتَذَکَّرُ الْإِنسَانُ مَا سَعَی
روزی که انسان آنچه کوشش کرده است به یاد می آورد.
1 - تمام انسان ها، در صحنه قیامت حاضر شده; کردارهای فراموش گشته خویش و اهداف آن تلاش ها را به خاطر خواهند آورد.
یوم یتذکّر الإنسـن ما سعی
«ما» در «ما سعی» موصول و عائد آن حذف شده است; یعنی، «ما سعی له». این تعبیر بر اهدافی منطبق است که سعی انسان، برای دستیابی به آن بوده است. ممکن است «ما» مصدریه باشد; یعنی، «سعیه». در این صورت آنچه به یاد انسان خواهد آمد، نفس سعی و تلاش او است.
2 - فرجام اخروی هر انسان، وابسته به کرداری است که در آن تلاش جدی داشته است.
یوم یتذکّر الإنسـن ما سعی
به کار بردن ماده «سعی» ـ به جای «عمل» ـ ممکن است در بدی ها، ناظر به نادیده گرفتن لغزش های خالی از اصرار و در اعمال نیک، توصیه به دریغ نورزیدن از کوشش مداوم باشد.
3 - دنیا، محل تلاش و آخرت، جای بهره مندی از تلاش ها است.
فإذا جاءت الطامّة الکبری . یوم یتذکّر الإنسـن ما سعی
بیان «یادآوری اعمال در قیامت»، صرفاً به منظور خبر از آینده نیست; بلکه بشارت دادن و انذار انسان ها نسبت به فرجام اعمالشان است.
4 - غفلت انسان، از کردار خویش و فراموش کردن آن پیش از برپایی قیامت
یوم یتذکّر الإنسـن ما سعی
آخرت
نقش آخرت 3
انسان
حشر اخروی انسان ها 1; غفلت انسان 4
پاداش
مکان پاداش 3
دنیا
نقش دنیا 3
عمل
آثار عمل 2; فراموشی عمل 4; فرجام عمل 1; فرصت عمل3
غفلت
غفلت از عمل 4
فرجام
عوامل مؤثر در فرجام اخروی 2
قیامت
ظهور حقایق در قیامت 1
کیفر
مکان کیفر 3