وَمَا کَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَی اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْرًا أَن یَکُونَ لَهُمُ الْخِیَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ وَمَن یَعْصِ اللَّهَ وَرَسُولَهُ فَقَدْ ضَلَّ ضَلَالًا مُّبینًا
و هیچ مرد و زن مؤمنی را نرسد که وقتی خدا و رسول او امری را مقرّر کردند، برای آنان در امر خود اختیار باشد و هرکس خدا و رسول او را نافرمانی کند حتماً به طور آشکار گمراه شده است.
1 - هیچ مرد و زن مؤمنی حق ندارد که در برابر فرمان خداوند و پیامبرش، تصمیم دیگری بگیرد.
و ما کان لمؤمن و لامؤمنة إذا قضی اللّه و رسوله أمرًا أن یکون لهم الخیرة من أمرهم
2 - پیامبر(ص) غیر از اوامر و نواهی خداوند، دارای اوامر و نواهی ولاییِ لازم الاتباع است.
و ما کان لمؤمن و لامؤمنة إذا قضی اللّه و رسوله أمرًا أن یکون لهم الخیرة من أمرهم
3 - مردم، حق ندارند که تصمیم هایی بگیرند که با حکم ها وفرمان های خدا و پیامبرش مخالف باشد.
و ما کان لمؤمن و لامؤمنة إذا قضی اللّه و رسوله أمرًا أن یکون لهم الخیرة من أمرهم
4 - صِرف صاحب اختیار بودن در چیزی، حقِّ تصمیم گیری را درباره آن نمی آورد.
و ما کان لمؤمن و لامؤمنة إذا قضی اللّه و رسوله أمرًا أن یکون لهم الخیرة من أمرهم
مرجع ضمیر «أمرهم» عبارت «مؤمن و مؤمنة» است که به اعتبار نکره بودن آنها و در سیاق نفی واقع شدن، افاده عموم می کند. اضافه «أمر» به ضمیر «هم» می تواند برای القای این نکته باشد که در صورتی که خداوند و پیامبرش، حتی درباره امور مربوط به مؤمنان، اعلام نظر کرده اند، آنان حق تصمیم دیگری ندارند.
5 - مقتضای ایمان، تسلیم بودن در برابر فرمان های خداوند و پیامبر(ص) است.
و ما کان لمؤمن و لامؤمنة إذا قضی اللّه و رسوله أمرًا أن یکون لهم الخیرة
ذکر «مؤمن» و «مؤمنة» به عنوان وصف، چه بسا در صدد توجه دادن به این نکته است که ایمان مؤمنان، باید در تسلیم بودن، نقش داشته باشد.
6 - تمرّد از فرمان خدا و پیامرش، گمراهی آشکاری را در پی دارد.
و من یعص اللّه و رسوله فقد ضلّ ضلـلاً مبینًا
7 - تمرّد از فرمان های ولایی پیامبر(ص)، در حد تمرّد از فرمان های خداوند است.
و من یعص اللّه و رسوله فقد ضلّ ضلـلاً مبینًا
این که نتیجه تمرّد از خدا و پیامبر(ص) یکی شمرده شده است، نشان می دهد که تمرّد از فرمان رسول اللّه در حدّ نافرمانی از خداوند است.
اطاعت
اطاعت از خدا 1، 5; اطاعت از محمد(ص) 1، 2، 5
انسان
محدوده اختیارات انسان 3، 4
ایمان
آثار ایمان 5
حقوق
محدوده حق تصمیم 3، 4
عصیان
آثار عصیان 6; عصیان از خدا 7; عصیان از محمد(ص) 7
گمراهی
گمراهی آشکار 6; موارد گمراهی 6
مؤمنان
محدوده اختیارات مؤمنان 1; مسؤولیت مؤمنان 1
محمد(ص)
اوامر محمد(ص) 2، 7; ولایت محمد(ص) 2، 7